چکیده:
مقصود تمام ادیان آسمانی هدایت انسانهاست و سلسله انبیا و اوصیای الاهی در پی سعادت بشر بودهاند. جریان هدایت در دین مقدس اسلام، هیچگاه از حرکت نایستاده و مهدویت ادامۀ جریان رسالت و امامت در مسیر هدایت بشریت است. آموزۀ مهدویت، بر مجموعهای از مبانی فلسفی، از جمله مؤلفههای الاهیاتی استوار است؛ یعنی آموزههایی که ذات، صفات و افعال الاهی را حکایت میکنند. بررسی مبانی مزبور در حوزۀ مهدویت، به تقویت باور به این آموزۀ دینی و در نتیجه به تأثیرگذاری مضاعف آن در زندگی عملیِ بشر میانجامد. این نوشتار میکوشد مبانی الاهیاتی مهدویت را از منظر اندیشمند معاصر، آیتالله صافی گلپایگانی با استفاده از روش کتابخانهای و با رویکرد توصیفی -تحلیلی استخراج و تبیین کند. نتایج بررسیها حاکی از آن است که در منظومۀ فکری آیتالله صافی گلپایگانی، مهمترین مبانیِ الاهیاتی مهدویت بدین شرح است: مراتب توحید، شامل توحید ذاتی، توحید افعالی، توحید صفاتی (شامل مالکیت، قدرت، عدل، ربوبیت، اراده و حکمت)؛ کمال مطلق الاهی، جریان قضا و قدر در عالم، وحدت نظام عالم، و هدف بودن انسان کامل در آفرینش الاهی. به نظر میرسد میتوان همۀ مبانی پیشگفته را به یک مبنا، یعنی توحید بازگردانده، آن را محور اصلی اندیشۀ مهدویت و انتظار معرفی کرد.
The purpose of all heavenly religions is guiding the mankind and the succession of Divine prophets and guardians have all been seeking human prosperity. The process of guidance in the holy religion of Islam has never stopped moving forward and Mahdism is the continuation of the process of prophecy and imamate in the path of guiding human beings. The doctrine of Mahdism is subject to a set of philosophical foundations among which are theological components; that is the teachings which investigate the Divine nature, attributes and actions. Examining the above-mentioned foundations in the field of Mahdism leads to the strengthening of this religious teaching and as the result, to its extra influence on the practical life of human beings. The present paper endeavors to extract and explain the Divine foundations of Mahdism in the view of the contemporary philosopher, Ayatollah Safi Golpayegani, using the library method with a descriptive-analytic approach. The findings of the examinations demonstrate that in the intellectual system of Ayatollah Safi Golpayegani, the most important theological foundations are: levels of monotheism, including unity of Divine Essence, unity of Divine Actions, unity of Divine Attributes (including ownership, power, justice, Divine lordship, will and wisdom) God’s absolute perfection, destiny and providence in the universe, the unity in the system of the universe, and the perfect human as the destination of Divine creation. It can be said that all the mentioned foundations refer to one thing, i.e., monotheism, which itself can be introduced as the main axis of the thought of Mahdism and awaiting.
خلاصه ماشینی:
نتایج بررسیها حاکی از آن است که در منظومۀ فکری آیتالله صافی گلپایگانی، مهمترین مبانیِ الاهیاتی مهدویت بدین شرح است: مراتب توحید، شامل توحید ذاتی، توحید افعالی، توحید صفاتی (شامل مالکیت، قدرت، عدل، ربوبیت، اراده و حکمت)؛ کمال مطلق الاهی، جریان قضا و قدر در عالم، وحدت نظام عالم، و هدف بودن انسان کامل در آفرینش الاهی.
مهمترین مبانی الاهیاتی مهدویت در اندیشۀ آیتالله صافی بدین شرح است: مراتب توحید، کمال مطلق الاهی، جریان قضا و قدر در عالم، وحدت نظام عالم و هدف بودن انسان کامل در آفرینش الاهی.
باور به مهدویت بر این مبنا است که تنها خداوند یگانه، شایستگی نصب امام معصوم بر تدبیر جهانی امور بشر را دارد.
طبق بیانات آیتالله صافی بنابر آیه (انبیاء: ۷۳) و آیه (سجده: ۲۴)؛ دلیل عقلی بر امامت امام غایب (عج) این است که نصب امام از جانب خدا لطف پروردگار است؛ چرا که در هدایت و تربیت مردم مؤثر میباشد و لطف نیز بر خدا واجب است؛ همان گونه که واگذار کردن آن به مردم، یا سکوت در مورد آن، نقض غرض، موجب مفسده و خلاف نظام عدالت خواهد شد.
باور به مهدویت بر این مبناست که اراده حاکم بر تمام امور و حوادث، اراده خداوند یگانه مدبر است و او در نظام تشریع و تکوین، ولایت تشریعی و تکوینی خود را به اولیای شایسته خود واگذار کرده است تا آنان واسطه اجرای اراده الاهی در زمین باشند.
طبق دیدگاه آیتالله صافی، همان گونه که بنابر حکمت الاهی، فرستادن پیامبران و نزول کتابهای آسمانی واجب است؛ نصب امام و تعیین او نیز لازم میباشد (صافی گلپایگانی، ۱۳۹۰: ص63).