چکیده:
فقر در پیرامون کلان شهرها، به یک پدیدۀ فراگیر تبدیل شده است. باقرشهر یکی از نقاط شهری پیرامون تهران است که به صورت شتابان و غیرنظام مند، رشد کرده و جمعیت آن در پنجاه سال اخیر بیش از 34 برابر شده است. هدف پژوهش حاضر، تعیین گسترههای فقر شهری در این شهر جهت برنامه ریزی مدیران و سیاست گذاران برای ساماندهی و توانمندسازی آنها است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش آن، توصیفی-تحلیلی است. برای تجزیه و تحلیل دادهها از مدل Factor Analysis و از نرمافزار GIS در تولید نقشهها استفاده شده است. با استفاده از نرم افزار GIS و مدل تحلیل عاملی اقدام به تعیین مکانی پهنههای فقر در باقرشهر شد. بر اساس یافتههای پژوهش تعداد 146 بلوک معادل% 5/53 خیلی فقیر و فقیر، 82 بلوک معادل 30% متوسط، 44 بلوک معادل% 1/16 مرفه و 1 بلوک معادل 4% خیلی مرفه در باقرشهر وجود دارد. شهر به طور عمدۀ تحت تسلط طبقۀ فقیر و بسیار فقیر قرار گرفته است. به طوری که فقر در تمام سلولهای شهر نفوذ کرده و عینیت مکانی و فضایی یافته است. پهنۀ غربی شهر به طور کامل به مکان سکونت طبقۀ فقیر و خیلی فقیر تبدیل شده است. همینطور در شمال شرقی شهر، اسکان طبقۀ فقیر به وضوح دیده میشود. در واقع بیش از 50 درصد بلوکهای شهری به طبقۀ خیلی فقیر اختصاص یافته است. تنها بخشهای محدودی از پهنۀ مرکزی و شمال شهر به طبقۀ متوسط و مرفه اختصاص پیدا کرده است. بیشترین تمرکز فقر در محدودۀ پیرامون جادۀ قم، میدان امام خمینی، خیابان آیت اله کاشانی و محدودههای پایینتر از شهر سنگ تمرکز یافته است.
Poverty has become a pervasive phenomenon around metropolitan areas. Meanwhile, Baqershahr is one of the urban areas around Tehran that has grown rapidly and unsystematically. Its population has more than increased 34 times in the last fifty years. Accordingly, the purpose of present research is determination of urban poverty zones in this city is for planning managers and policy makers to organize and empower them. This research is an applied one and its method is descriptive-analytical. Factor analysis was used to data analysis. GIS software has been used to maps preparation. Using GIS software and factor analysis model, have been identified poverty zones in Baqershahr. Finding of research has showed that blocks 146 (%53.5) were very poor, blocks 82 (%30) of average, blocks 44 (%16.1) of very prosperous, and block 1(%4) of very prosperous. Resault has showed that the city is mainly dominated by the poor and very poor. So that poverty has penetrated into all the cells of the city and has found a spatial objectivity. The western part of the city has completely become the residence of the poor and very poor. Also in the northeast of the city, the housing of the poor is clearly seen. In fact, more than 50% of urban blocks are allocated to the very poor. Only a limited part of the central and northern part of the city is dedicated to the middle and affluent class. The highest concentration of poverty is concentrated in the area around Qom Road, Imam Khomeini Square, Ayatollah Kashani Street and lower areas of Shahr Sang.
خلاصه ماشینی:
بر همين اساس هدف پژوهش حاضر، تعيين گستره هاي فقر شهري در اين شهر جهت برنامه ريزي مديران و سياست گذاران براي ساماندهي و توانمندسازي آنها است .
در اين راستا پرسش هاي زير نيز مطرح ميگردد که به آنها پاسخ داده ميشود: چند درصد بلوکهاي شهر باقرشهر، فقيرنشين به شمار ميآيند و فقر در چه گستره هايي از شهر باقرشهر رسوخ کرده است ؟ کدام يک از عوامل بيشترين تأثير در شکل گيري پهنه هاي فضايي فقر شهري باقرشهر داشته است ؟ پيشينه تجربي پژوهش گوستافسون و ساي (٢٠٢٠) به رشد فقر نسبي درآمدي طي سال هاي ٢٠١٣-١٩٨٨ پرداخته است .
بر اساس اين نظريه ، فقراي شهري کشورهاي درحال توسعه نه تنها از مهاجرت روستا-شهري، رشد بالاي جمعيت و زوال محيط زيست تاثير ميپذيرند بلکه فرآيندهاي ساختاري مرتبط با سياست هاي اقتصادي اتخاذ شده در سطوح ملي و بين المللي نيز زندگي آنها را تحت تاثير قرار ميدهد Eltayeb) (٢٠١١٤,Samat&Elhadary .
/ شکل ٣ - نقشۀ پهنه بندي فقر بر مبناي عامل نخست در باقر شهر(منبع : ترسيم نگارندگان بر اساس بلوک هاي آماري مرکز آمار ايران ، ١٤٠٠) عامل دوم : مقدار ويژه اين عامل ٧/٥٩ بود که ٢٧/١١ درصد از واريانس را توجيه کرده است (جدول ٤).
در اين راستا با استفاده از مدل تحليل عاملي به سنجش ميزان تأثير عوامل در شکل گيري پهنه هاي فقر شهري باقرشهر پرداخته شده است .