چکیده:
محقّقان اهل شریعت، همواره متأثّر از تعالیم دینی و وحیانی، با تعمّق در موضوع مرگ و تفکّر در اسرار و زوایای آن، به کاوشهای عمیق و دامنهدار در این موضوع پرداختهاند؛ امّا فراتر از مرگ اجباری یا اضطراری، مرگ ارادی هست که به خواست عارف حادث میشود و در قاموس عرفا انواعی دارد که از آن جمله است: «موت ابیض» یا تحمّل گرسنگی، «موت اسود» یا تحمّل آزار خلق، «موت اخضر» یا قناعت و مرقّعپوشی صوفیانه، «موت احمر» یا تسلّط بر نفس. نوع اخیر را «مرگ مکرّر»، «مرگ قبل از مرگ» و «مرگ اختیاری» هم تعبیر کردهاند. عطار که از توصیهکنندگان به «مرگ ارادی» بوده، همواره در آثار ادبی و عرفانی تأکید داشته که بهتر است آنهایی که یارای گریز و ستیز با مرگ را ندارند، با ریاضت و تهذیب نفس، برای تحقّق «مرگ ارادی» بکوشند. این پژوهش به روش تحلیلی- توصیفی و با پژوهش کتابخانهای راههای وصول به آن را در آثار عطار بررسی کرده و شواهدی متقن را با استناد به اشعار و اقوال وی نشان داده است. نتیجۀ تحقیق نشان میدهد که عطار عمیقاً باور دارد برای سعادتمندی واقعی، باید با اراده و آگاهی و در پرتو دردخواهی، هوشیاری و ریاضت، از قید هستی اعتباری رهید تا به معشوق حقیقی رسید.
Mortality is a fundamental human concern and does not apply to followers of a particular religion. Scholars of the Shari'a have always conducted extensive research on the subject of death, its secrets and hidden angles. But beyond forced or inevitable death, it is a voluntary death that happens at the will of the mystic. And in the cult of mystics, it has been interpreted as: "death of abyaz" or enduring hunger: "death of aswad" (enduring the persecution of the people), "death of akhzar" or contentment and Sufism: "death of ahmar" or self-control. It has also been interpreted as "repeated death," "death before death," and "voluntary death", "death after death". The great Persian poet, Attar, who was one of the advocates of "voluntary death", has always emphasized in his literary and mystical works that it is better for those who are unable to escape and fight with death to try to achieve "voluntary death" with austerity and self-purification. This belief is inspired by many Quranic verses and hadiths that the author has studied in an analytical-descriptive way and through consulting libraries sources and the ways used for detecting it in Attar's works. Strong evidence, in this regard, has been found in Attar's poems and sayings. The results of the study showed that Attar deeply believes that for true happiness, one must move with will and awareness, and in the light of awareness and austerity, one must save themselves from the shackles of existence meaning to reach their true beloved, God.
خلاصه ماشینی:
در همين باره ، عرفاي اديب و در رأس آنان عطار نيز، اذعـان دارنـد کـه کسي را ياراي گريز و ستيز با سپاه مرگ نيست : تــا بــداني تــو کــه از چنــگ اجــل کس نخواهد بـرد جـان ، چنـد از حيـل ؟ دoر همــه آفــاق کــس بــي مــرگ نيســت وين عجايب بين که کس را برگ نيسـت o o(عطار، ١٣١:١٣٨٧) عرفا در همين حال کوشيده اند به مدد منابع قرآني و روايي و الهام از آيات و احاديـث ، امکان تحقّق مرگ ارادي را با رياضت و تهذيب نفس اثبات کنند و اين بـاور را در سـالکان نهادينه سازند که ميتوان پيش از آمدن مرگ ، مُرد.
١-١- اهداف و پرسشهاي پژوهش هدف و پرسش بنيادين اين تحقيق آن است تا نشان دهد آيا عطار بـاور دارد کـه در پرتو دردخواهي ، هوشياري و رياضت و با اراده و آگاهي ميتـوان از قيـد هسـتي اعتبـاري رهيد و با مرگي ارادي وخودخواسته ، به معشوق حقيقي رسيد؟ در مقالـۀ حاضـر، مـرگ و موت ارادي و راه هاي رسيدن به آن و رويکرد آن در آثار شاعر عـارفي چـون عطـار مـورد بررسي قرار گرفته و سعي شده است موضوع پژوهش به گونـه اي مبسـوط و بـا تأکيـد بـر پژوهش هاي علمي و ادبي ، با رهيافتي توصيفي – تحليلي و بهره گيـري از روش کتابخانـه اي و تحليل شواهد درون متني بررسي شود.
Introduction and correction by Mohammad Reza Shafiee Kadkani, Tehran: Sokhan.