چکیده:
در اواخر اسفند 1397 و اوایل فروردین 1398 خورشیدی بارشهای سنگینی در ایران رخ داد که به جاری شدن سیل در چندین استان ایران انجامید. در این مقاله سیلابهای بهار 1398 در حوضه های غربی کشور (کرخه و کارون بزرگ) بررسی شده است. این سیلابها زیانهای بسیار سنگینی به کشور وارد آورد. نهادهای اجرایی کوشیدند این رویداد را کالبدشکافی کنند و علل و پیامدهای آن را بشناسند. این تجربه نشان داد که سیلاب پدیدهای انسانی – طبیعی است و طبعاً مانند همه ی دیگر پدیده های انسانی پیچیده است؛ پیچیده، به این معنا که برایند برهم کنشهای اجزای بسیار متنوعی است. در این جا بخشی از یکی از اجزای این پدیده ی پیچیده یعنی بخش بارش از بُعد آب و هواشناختی مسئله بررسی شد. به این منظور به کمک پایگاه داده بارش اسفزاری میانگین بلندمدت بارش به روش کریجینگ محاسبه و با بارش سال 1398 که با داده های 475 ایستگاه تهیه گردید مقایسه شد. از این گذشته سری زمانی بارش به روش وزنی برای تک تک زیرحوضه های منطقه محاسبه و وضعیت بارش انباشته در زمان ریزشها مشخص شد. این بررسی نشان داد شدت بارشهای بهار 1398 نسبت به رویدادهای تاریخی بیشتر نبوده است اما حجم بارش دریافتی حوضه ها بیسابقه بوده است. بنابر این از دیدگاه آب و هواشناختی مهمترین نقش را بارش سنگین و موقعیت هستهی بارش در بروز این سیلاب بازی کرده است. حجم بارش در دو حوضه کرخه و کارون در یک دورهی 9 روزه معادل حدود 70 درصد بارش سالانهی این دو حوضه بوده است. استقرار هسته ی بارش در بخش پرشیب شرقی حوضه نیز در تشدید سیلاب نقش داشته است. این نتایج به لطف داده های شبکه ای بارش به دست آمد
In late March 2019, heavy rains occurred in Iran, which led to floods in several provinces of the country. In this paper, the spring floods of 2019 in the western basins of the country (Karkheh and Karun) have been investigated. These floods brought heavy losses to the country. Nation administration tried to dissect this event and know its causes and consequences. This experience showed that flood is an anthropogenic - physical phenomenon and it is naturally complex like all other human phenomena; Complex, in the sense that it is the result of the interaction of many different components. Here, we have examined partly one of the components of this complex phenomenon, that is, the part of precipitation from the climatological point of view. This investigation showed that the intensity of rain in the spring of 2019 did not exceed the historical events, but the amount of rain received by the basins was unprecedented. Therefore, from a climatological point of view, heavy rainfall and the location of the core of rainfall played the most important role in the occurrence of this flood. The amount of rainfall in the Karkheh and Karun basins in 9 days was equivalent to about 70% of the annual rainfall of these two basins. The establishment of the rain core in the eastern steep part of the basin has also contributed to the intensification of floods.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله سیلاب های بهار ١٣٩٨ در حوضه های غربی کشور (کرخه و کارون بزرگ ) بررسی شده است .
این بررسی نشان داد شدت بارش های بهار ١٣٩٨ نسبت به رویدادهای تاریخی بیشتر نبوده است ، اما حجم بارش دریافتی حوضه ها بیسابقه بوده است .
شکل ١: میانگین بلندمدت (١٣٩٤-١٣٤٩) بارش سالانه ی ایران شکل ٢: حوضه های آبی درجه یک (رنگ ها) و درجه دو (خطوط ) از این گذشته چنان که شکل ٣ نشان میدهد در دهه ی نخست فروردین ، حوضه ی خلیج فارس و دریای عمان یک موج بارشی را تجربه میکند.
شکل ٣: میانگین بلند مدت (١٣٩٤-١٣٤٩) بارش روزانه ی حوضه ی خلیج فارس و دریای عمان بر اساس داده های اسفزاری نسخه سه داده ها برای بررسی بارش های منجر به سیلاب بهار ١٣٩٨، پایگاه داده شبکه ای بارش اسفزاری (مسعودیان و همکاران ١٣٩٣) به کار گرفته شد.
میانگین بلندمدت بارش دریافتی از ٠٧/٠١/ ١٣٩٧تا ٠٣/١٢/ ١٣٩٨برای حوضه های آبی کرخه و کارون بزرگ به ترتیب ٤٢٩ و ٥١٢ میلیمتر است ، درحالیکه در مدت مشابه سال آبی اخیر بارش دریافتی این دو حوضه به ترتیب ٨٧٨ و ٩٨٩ میلیمتر بوده است .
شکل ٧: بارش انباشته ی سال آبی از ١٣٩٧/٠٧/٠١ تا ١٣٩٨/٠٣/١٢ نسبت به بلندمدت در سی حوضه ی آبی درجه دو کشور حوضه ی کرخه از آبان ماه ١٣٩٧ آبگیری را آغاز کرد و در فاصله ی آبان تا اسفند چندین موج بارشی دریافت کرد که بزرگ ترین آن ها در اوایل آذر و اوایل بهمن رخ دادند (شکل ٨).