چکیده:
معنویت امری است که بشر همیشه به آن تمایل داشته و سرخوردگی انسان از دنیای جدید موجب تشدید آن شده است. با افزایش گرایش به معنویت جریانهای معنویتگرایی بر اساس مبانی فکری و زیرساختهای نظری مدرنیته ظهور کردهاند که مدعی پاسخ به این نیاز و حل بحرانهای روانی آدمی برآمدهاند، غافل از اینکه معنویت و کسب آرامش روحی عمیق و پایدار از لوازم اصلی خداباوری است که ریشه در ایمان به وعدههای الهی دارد. این نوشتار بر اساس ضرورت واکاوی کلامی این معنویتها به روش تحلیلی ـ توصیفی به دنبال کشف نقصانهای کلامی و اعتقادی این فرقههاست تا ثابت کند معنویتهای نوظهور علیرغم برخورداری از جذابیتهای فریبنده و ادبیاتی نیکو از مهمترین بنیادهای فکری یک نظام اعتقادی یعنی ایمان به وعدههای الهی خالی است و به همین جهت نهتنها در قلب و روان پیروان خود اطمینان و دلگرمی ایجاد نمیکنند که همواره بر تشویش روانی و اضطراب خاطر آنان میافزاید. بنابراین جریانهای معنویتگرای نوظهور نمیتوانند پاسخ مناسبی به هوش معنوی انسان باشند. جنبه نوآوری تحقیق پیشروی رویکرد انتقادی به دلالتهای کلامی جریانهای معنویت گرای نوظهور میباشد. برمبنای یافتههای این پژوهش ریشه فقر کلامی معنویتهای نوپدید را باید پس از غفلت از ایمان به وعدههای الهی در مولفههای فکری معنویت برخاسته از مدرنیته که عبارتاند از نگاه یکسویه به انسان، فقدان انسجام درونی، تحریف، عقل گریزی، بحرانزدگی مبلغان و سرمایهداری و مادهگرایی جستجو کرد.
خلاصه ماشینی:
اين سؤالات مطـرح است که آيا در معنويت هاي نوظهور بديلي براي ايمان به وعده هاي الهي به عنـوان مفهـوم و رکني اساسي در معنويت نـاب و الاهيـات عقلـي وجـود دارد کـه انسـان متحيـر و سرگشـته امروز با معرفت به آن به تحرک و پويايي فردي و اجتماعي بينديشد و زمينـه سـاز جامعـه اي عاري از انحرافات ديني گردد؟ آيا معنويت هاي نوظهور همه ارکان اساسي معنويت نـاب و حقيقي را دارند؟ و يا در نقطه تقابل با معنويت ناب قرار ميگيرند؟ رويکرد آسيب شناختي و تأمل در رخنه ها و نقصان هاي معرفتي و نگاه انتقادي به سـير تـاريخي، لـوازم و آثـار فـردي و اجتمـاعي جريـان هـاي معنويـت گـراي نوظهـور، در کنـار رويکردهاي تطبيقي، جريان شناختي، ابعاد حقوقي، روش هاي تبليغي، بررسي ميـزان و علـل گرايش جوانان به فرقـه هـا، نگـاه هـاي جامعـه شـناختي، و روان شـناختي و حقـوقي دسـتمايه مطالعات و پژوهش هاي متعددي در مراکز علمي و تحقيقاتي در کشـور و خـارج از کشـور بوده که از ميان آن ها ميتوان به کوشش هاي محمدتقي فعالي در کتاب ايمان و چالش هاي معاصر (قم مرکز مطالعات و پژوهش هاي فرهنگي، ١٣٨١) و آفتاب و سايه ها (قم ، انتشارات نجم الهدي، ١٣٨٦) که مشتمل بر گردآوري و تحليل مبـاني فرقـه هـاي معنويـت گراسـت و همچنـين مجموعـه مقـالات منـدرج در کتـاب جسـتارهايي دربـاره عرفـان هـاي نوظهـور و انحرافي (تهيـه و تـدوين دفتـر تبليغـات اسـلامي حـوزه ي علميـه ي قـم ، ١٣٩٠) کـه حاصـل کارگروهي در راستاي بررسـي آسـيب شناسـانه عقايـد انحرافـي مـيباشـد و مقـالاتي چـون درآمدي بر بازشناسي مدعيان دروغين و عرفان هاي کاذب ، آسـيب شناسـي معنويـت گرايـي نوظهور در ايران و...