چکیده:
بست نشینی در بقاع متبرکه سابقه کهن دارد. مردم ایران از دیرباز از جور ظالمان و مستبدین به بقاع متبرکه که به عنوان مکان امن تلقی می شد پناه می بردند. حرم حضرت احمد بن موسی(ع) در شیراز یکی از همین مکان های امن بود که معترضان سیاسی برای نشان دادن اعتراض و یا امنیت جانی به این مکان مقدس پناه می بردند. دقیقاً مشخص نیست که معترضان سیاسی برای اولین بار در چه زمانی در بقعه احمد بن موسی(ع) به بست نشستند، اما به طور مشخص در منابع تاریخی اشاره به حضور بست نشینان هنگام اشغال شیراز در عصر افاغنه دارد. بیشترین موارد بست نشینی در حرم مطهر مربوط به عصر قاجاری است. در مقاله پیش روی به روش توصیف همراه با تحلیل و شیوه گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای به نقش حرم مطهر در در تحولات سیاسی با تکیه بر سنت بست نشینی می پردازیم. شواهد تاریخی حاکی است مردم فارس در وقایع مهمی مثل ماجرای تنباکو و انقلاب مشروطه در حرم حضرت احمد بن موسی (ع) به عنوان یک مکان امن جهت مبارزات سیاسی آزادی خواهان به هدف مبارزه منفی با استعمار استعمارگران اجنبی و ستم حاکمان مستبد زمانه و نیز جلب حمایت های مردمی به بست نشستند.
خلاصه ماشینی:
شـواهد تاريخي حاکي اسـت مردم فارس در وقايع مهمي مثل ماجراي تنباکو و انقلاب مشـروطه در حرم حضـرت احمد بن موسـي (ع ) به عنوان يک مکان امن جهت مبارزات سـياسـي آزادي خواهان به هدف مبارزه منفي با اسـتعمار اسـتعمارگران اجنبي و سـتم حاکمان مسـتبد زمانه و نيز جلب حمايت هاي مردمي به بست نشستند.
چون معتمدالدوله حاکم فارس به اعتراضات توجهي نکرد، مردم به همراهي علما و تجار در شاهچراغ (ع ) بست نشستند و سيد علي اکبر در يکي از سخنراني هاي خود در حرم اعلان جهاد عمومي داد (تيموري، ١٣٦١، ص ٧٠).
اگر چه به قول ابراهيم تيموري تبعيد علي اکبر فال اسيري به عراق يکي از خطاهاي بزرگ امين السلطان بود، زيرا به زعم وي همو بود که سرانجام ميرزاي شيرازي را براي اخذ تصميم نهايي (تحريم ) آماده کرد (تيموري، ١٣٦١، ص ٧٣) ولي با وجود اين طبق گزارش هاي خفيه نويسان انگليسي منع استفاده از محصولات دخاني در شيراز توسط واعظان بقعۀ احمدبن موسي(ع ) در ٢٠ ربيع الثاني ١٣٠٩ هجري و قبل از تحريم ميرزاي شيرازي مطرح شده بود (سعيدي سيرجاني، ١٣٦١، ص ٣٩١).
بست نشيني و تحصن در بقعه ازآغاز انقلاب مشروطه تا استبداد صغير اولين جرقه هاي مشروطه خواهي در شيراز در اعتراض به تعديات حاکم فارس شعاع السلطنه در سال ١٣٢٣ هجري و مقارن با اعتراضات آزاديخواهان عليه استبداد قاجاري آغاز شد (قائم مقامي، ١٣٥٩، ص ٤٠).
بست نشيني و تحصن ٥٠ روز طول کشيد و چون همچنان عين الدوله به خواسته هاي آنان بي توجه بود با ارسال تلگرافي به وليعهد در تبريز به اقدامات ملک منصور ميرزا شعاع السلطنه اعتراض کردند (کرماني، ١٣٦١، ص ١٥٥-١٥٧).