چکیده:
این متن درس اخلاق استاد علامه مصباح یزدی پیرامون اسلام، ایمان، شرح و تفسیر تفاوت آن دو است. ازآنجاکه ایمان نقش برجسته در نیل به کمال انسان دارد، قوام واقعی تکامل انسان به ایمان است. درواقع ایمان شرط لازم رسیدن به کمال و سعادت انسانی است. هرچند گروهی معتقدند ایمان و اسلام یکی است؛ هر مسلمانی، مومن نیز هست، اما باید گفت که اسلام با صرف گفتن شهادتین تحقق مییابد، ایمان اما چنین نیست. مومن کسی است که به هر آنچه در اسلام تشریع شده است، عمل کند، به ویژه اینکه مرتکب گناه کبیره نشود. ایمان از ماده «امن» و «امنیت»، به معنای اعتماد و اطمینان است. ازاین رو میتوان گفت: اسلام دو گونه است: اسلام ظاهری که با گفتن شهادتین محقق میشود و اسلام واقعی از آن کسی است که واقعا انسان به آنچه خداوند نازل کرده و فرموده اعتقاد داشته، آنها را تصدیق نماید تا زمینه دریافت سعادت ابدی را فراهم سازد.
خلاصه ماشینی:
ازاينرو ميتوان گفت: اسلام دو گونه است: اسلام ظاهري كه با گفتن شهادتين محقق ميشود و اسلام واقعي از آن كسي است كه واقعاً انسان به آنچه خداوند نازل كرده و فرموده اعتقاد داشته، آنها را تصديق نمايد تا زمينه دريافت سعادت ابدي را فراهم سازد.
از نظر ايشان، چون کفر، هم در برابر ايمان بهکار ميرود و هم در برابر اسلام، اگر کسي به دستورهای دين عمل نکند، مؤمن نیست و کافر شمرده ميشود؛ زيرا به پندار آنها، اسلام و ايمان يک چيزند، با اين اضافه که در ايمان، عمل به دستورهای دين شرط لازم است؛ ازاينرو مرتکب گناه کبيره، چون به دستورهای دين عمل نکرده، از دايرۀ ايمان خارج است و هرکس از دايرۀ ايمان خارج شود، کافر است.
سخنان اين گروه شبيه سخنان اهل کتاب است که قرآن از زبان آنها ميفرمايد: «لَن تَمَسَّنَا النَّارُ إِلاَّ أَيَّامًا مَّعْدُودَاتٍ» (آلعمران: 24)؛ ممکن است چند روزي در عالم برزخ گنهکاران گوشمالي شوند، اما همين که انسان ايمان آورد، سعادت ابدي برايش ثابت است.
اما معناي لغوي تقيه اين نيست و حتي در نهجالبلاغه، که کلام اميرمؤمنان( است و مدتها بعد از نزول قرآن صادر شده، تقيه به معناي تقوا بهکار رفته است.
دو واژة اسلام و ايمان نيز ابتدا در قرآن کريم و روايات به معناي لغويشان استعمال ميشدند، اما بهتدريج در تعبيرات ديني، ميان متکلمان و کساني که دربارة مسائل اعتقادي بحث ميکردند، معنای اصطلاحی ديگري پيدا کردند و قيودي به آنها افزوده شد.
در آية مذکور (حجرات: 14)، اسلام اصطلاحاً در مقابل ايمان بهکار رفته است؛ درحاليکه معناي لغوي آن، چنين اقتضايي ندارد.