چکیده:
یکی از راههای رشد هر فلسفهای مواجهه آن با فلسفههای دیگر و تاثیر و تاثرهایی است که در این حوزه رخ میدهد. برخورد اندیشهها منتهی به پخته تر شدن آنها و ظهور اندیشههای نو میشود. سنت فلسفیای که با سنتهای دیگر در دادوستد نباشد دچار رکود و توقف میشود و اگر هم تحولی در آن رخ دهد، بسیار کند و کم دامنه خواهد بود؛ این درسی است که از مطالعه تاریخ فلسفه میتوان آموخت. از این نگاه میتوان مناسبات فلسفه اسلامی و فلسفه غرب را مطالعه و بررسی کرد. فلسفه اسلامی در شکلگیری آغازین خود از فلسفه یونان بهره برد. پس از تکون و رشد فلسفه اسلامی، متون این فلسفه به لاتین ترجمه شد و منشا تحولاتی اساسی در فلسفه غرب در دوره قرون وسطا گردید. با ورود فلسفه غرب به ایران در عصر جدید و آشنایی ایرانیان با آن، تحولاتی در رویکرد و ساختار فلسفه اسلامی رخ داد. بررسی این تحولات و ترسیم دورنمایی از آینده ارتباط میان فلسفه اسلامی و فلسفه غرب موضوع نوشته حاضر است.
خلاصه ماشینی:
پس از شکلگيري و بلوغ فلسفۀ اسلامي و ارتباطهايي که بين جهان اسلام و غرب بهويژه در اندلس برقرار شد، آثار بسياري از فلسفه و علوم اسلامي به زبان لاتين ترجمه شد و متألهان مسيحي، هم با فلسفۀ اسلامي آشنا شدند و هم از طريق آثار مسلمانان به بخش مهمي از ميراث فلسفي يوناني دست يافتند.
در همين دوره برخي دولتهاي اروپايي با حکام اسلامي روابط ديپلماتيک داشتند؛ مانند ارتباط شارلماني با هارونالرشيد که اين امر نيز در انتقال علم و فرهنگ از جهان اسلام به غرب مؤثر بود (وات، 1378، ص 37).
حاصل سخن اين است که حکماي مسلمان از سه طريق بر فلسفۀ غرب در قرون وسطا اثر گذاشتند: انتقال قسمت مهمي از فلسفۀ يونان به اروپا، شرح و تفسير فلسفۀ ارسطو، و تأثير از راه انتقال نوآوريهاي فيلسوفان مسلمان، بهويژه در مباحث فلسفي مرتبط با الهيات.
در اين مرحله، فعاليت فلسفي افرادي از عالمان دين در مواجهه با فلسفۀ غرب پيش از انقلاب اسلامي و دهۀ چهارم قرن چهاردهم شمسي آغاز ميشود و فعاليت برخي از آنها پس از انقلاب هم ادامه مييابد.
شهيد مطهري در آثار مختلفش از فيلسوفان و مکتبهاي فلسفي گوناگون غربي سخن گفته و بسياري از آراء آنها را بررسي کرده است؛ ازجمله در درسهاي شرح مبسوط منظومه که شماري از استادان و مترجمان فلسفۀ غرب در آن شرکت داشتند، برخي از اين مباحث بهصورت تطبيقي مطرح شده است.
دورۀ سوم، دورۀ ورود فلسفۀ جديد غرب به ايران است که اين دوره خود سه مرحله دارد.