چکیده:
یکی از شیوههای تحلیل متون ادبی، نشانهشناسی است؛ رویکردی بین رشتهای که از زبانشناسی، جامعهشناسی، روانشناسی و... بهره گرفته است. تحلیل نشانهشناسی آثار ادبی به منظور آشنایی با سبک نویسنده موجب فهم بهتر آثار ادبی میشود. متون ادب فارسی از جهات مختلف نشانهشناسی؛ زیباییشناسی، روابط بینامتنی، فرم و... قابلیت بررسی دارند. بخش مهمّی از داستان-های فارسی را منظومههای عاشقانه تشکیل میدهد. از جمله متون غنایی، منظومه خسرو نامه عطّار است که در این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی بر اساس رویکرد نشانهشناسی مورد تحلیل قرار میگیرد. دامنۀ نشانهشناسی در شعر گسترده است ولی ما در این مقاله، کوشیدهام به بررسی نشانههای؛ غنایی، عرفانی، تعلیمی و فرهنگی- اجتماعی بپردازیم.
نتایج تحقیق بیانگر این است که منظومۀ خسرونامه با اینکه یک اثر عاشقانه است و پر بسامدترین نشانهها مربوط به عشق و مضامین مرتبط با آن است، نشانههایی از اصطلاحات عرفانی، تعالیم اخلاقی و اعتقادات و باورهای عامیانه نیز، در این اثر نمایان است.
خلاصه ماشینی:
در مورد خسرو نامۀ عطّار هم تحقیقاتی به عمل آمده است که به موارد ذیل میتوان اشاره کرد: در مورد خسرو نامه عطّار نیشابوری نیز مقالاتی نوشته شده است؛ مهاجری زاده (1391) مقالهای با عنوان: «حلول عطّار و عطّارهای حلولی و عزّتیپرور، (1374) مقالۀ : چند نکته دربارۀ خسرونامه منسوب به عطّار، را به چاپ رساندهاند.
» (تاج بخش،۱۳۸۱:۱۸) در ابیات ذیل اعتقاد به سحر و جادو و افسون در خسرونامه به چشم میخورد: اگر در جادویی آهنگ کردیچنان در ساحری گیرا نفس بود, , ز سنگی موم و مومی سنگ کردیکه شیخ نجد با او هیچ کس بود (عطّار، ۱۳۸۲: ۶۵) به نرگس خواب بسته جادوان را , , به ابرو طاق بوده نیکوان را (همان: ۷۷) از آن بادی که تو دانی و ابلیس دمش می ده دلش افگار می کن, , به دم بر وی به دامش کن به تلبیسفسون می خوان سخن بر کار می کن (همان: ۸۵) نشاندش پیش و افسون کرد آغاز, , به حیلت جادویی را داد سرباز (همان: ۸۷) جهانی جادو از بابل رسیده, , ز چشمت یک به یک را دل رمیده (همان: ۱۷۹) اعتقاد به موجودات اساطیری چون موجودات فرا طبیعی و اساطیری مثل؛ پری، حور، هاتف(سروش)، دیو، غول و عنقا ، در خسرو نامه دیده می شود و باورهای عامیانه در مورد این موجودان که در بین مردم عادی رواج داشته است.
که فتنه زیر بخت من خواب ست (عطّار، ۱۳۸۲: ۴۰) دلی کو خویش را نبود نکو خواه, , بزودی چشم بد یابد بدو راه (همان: ۴۴) نتیجهگیری خوانش نشانه شناسانه خسرو نامۀ منسوب به عطّار نیشابوری، بیانگر این است که: - خسرونامه یک منظومۀ غنایی و عاشقانه است، بنابراین سرشار از نشانههای رایج متون غنایی چون؛ غم و اندوه، درد، هجران، فراق،بی قراری، سوز دل و...