چکیده:
عملیات تفسیر قرآن در زوایای مختلف همواره پیگیری و برای آن اصول، روش، مبانی و قواعدی تنظیم شده و بهصورت علوم تفسیری بیان گشتهاند. در این بین تفسیر سیاسی بهمثابه گرایشی نوبنیاد در عصر حاضر مستلزم بحث و سازماندهی جدید است. برای ساماندهی تفسیر سیاسی، مفسران بر پایه مبانی هستیشناختی، انسانشناختی، معرفتشناختی به فهم قرآن کریم میپردازند. استنطاق از قرآن به مفسران سیاسی این فرصت را میدهد نظرات و الگوهای هماهنگ با مسائل اجتماعی- سیاسی را تئوریزه کنند و در اختیار جامعه قرار دهند. لازمه چنین اقدامی مهارت در فهم قرآن و روشمندی در نحوه تلقی از آیات قرآن است. از آنجا که عنصر تدبر در بیانات و رهنمودهای مقام معظم رهبری بسیار مشهود میباشد و از نگاه ایشان با دوگانه تلاوت - تدبر در قرآن، میتوان فهمی شگرف از آیات قرآن در تمامی ساحتها بهدست آورد؛ شناخت ظرفیت سیاسی تفسیر تدبری قرآن در منظومه فکری آیتالله خامنه ای برای این جستار هدفی ارزشمند خواهد بود. به همین روی این جستار با هدف مزبور و از رهگذر روش توصیفی- تحلیلی به بررسی عنصر تدبر در افاضات مقام معظم رهبری پرداخته و به مطالب پیشرو بهعنوان نتایج تحقیق تأکید میکند: نخست از آنجا که رویکرد مقام معظم رهبری در فهم قرآن کریم رویکردی اجتماعی - تمدنی میباشد، نظامسازی رکن بنیادین و مبنای اساسی در اندیشه ایشان مطرح شده است. نظامسازی در ساحتهای گوناگونی انجام میشود و عالیترین سطح آن نظام حکومتی میباشد. دوم؛ آیتالله خامنهای به آیات قابلتوجهی از قرآن با نگاه سیاسی - اجتماعی توجه کرده و با استمداد از بعضی آیات سوره مبارکه حج، اقامه نماز، ایتاء زکات، امر به معروف و نهی از منکر را مثلث نظامساز میدانند. سوم؛ نظام سیاسی مطلوب و مطمحنظر آیتالله خامنهای نظامی است که بر پایه اصول الهی- اسلامی بنیان نهاده شده باشد و در آن معنویت و مادیت آحاد جامعه توأمان با هم لحاظ شود؛ ازاینرو در اندیشه تفسیری ایشان، نظام سیاسی مشروع، نظامی است اسلامی از نوع شیعی و بر پایه رهبری ولی فقیه با رعایت شاخصهایی همچون علمیت، ایمان و تقوا که توسط رهبر و حاکم جامعه هدایت شود و مسئولان و کارگزاران و مردم در تحت رهبری چنین رهبر الهی به رشد و تعالی برسند.
The process of the interpretation of the Holy Quran can be viewed from different perspectives. There are certain principles and methods for interpretation which are called the science of interpretation. The purpose of the current study is to identify the political capacity of Quran’s interpretation based on contemplation in thoughts of Ayatollah Khamenei. Employing a descriptive-analytic method, this article examines the element of contemplation in speeches and comments of Ayatollah Khamenei. Since the approach adopted by Ayatollah Khamenei in understating the Quran is a social and civilization-based one, systematization is the fundamental basis in his thoughts. Ayatollah Khamenei looks at the verses of the Quran politically and socially and, using some verses of al-Hajj Surah, described saying prayer, donating Zakat, and promoting virtue and preventing vice as three important factors which contribute to the systematization. A desired political system, in view of Ayatollah Khamenei, is one that is based on divinity and Islam in which spirituality as well as the mundane world are two key elements. In Ayatollah Khamenei’s interpretive thoughts, a legitimate political system is the one which follows Islam and Shia school of thought based on Velyat-e Faqih. Parameters like faith and piety should be also taken into account by leaders and rulers of an Islamic society so that people and officials can grow and reach salvation under the leadership of such a leader.
خلاصه ماشینی:
از آنجا که عنصر تدبر در بیانات و رهنمودهای مقام معظم رهبری بسیار مشهود میباشد و از نگاه ایشان با دوگانه تلاوت - تدبر در قرآن، میتوان فهمی شگرف از آیات قرآن در تمامی ساحتها بهدست آورد؛ شناخت ظرفیت سیاسی تفسیر تدبری قرآن در منظومه فکری آیتالله خامنه ای برای این جستار هدفی ارزشمند خواهد بود.
به همین روی این جستار با هدف مزبور و از رهگذر روش توصیفی- تحلیلی به بررسی عنصر تدبر در افاضات مقام معظم رهبری پرداخته و به مطالب پیشرو بهعنوان نتایج تحقیق تأکید میکند: نخست از آنجا که رویکرد مقام معظم رهبری در فهم قرآن کریم رویکردی اجتماعی - تمدنی میباشد، نظامسازی رکن بنیادین و مبنای اساسی در اندیشه ایشان مطرح شده است.
با توجه به آنچه از نظر گذشت و با توجه به تتبع و جستجویی که در آثار پیشینی انجام پذیرفت، پژوهش درباره تفسیر تدبری قرآن در منظومه فکری آیتالله خامنهای و با هدف شناسایی ظرفیتهای سیاسی قرآن از رهگذر تدبر در آیات کلام الهی مسبوق به سابقه نبوده است؛ ازاینرو این نوشتار مقولهای نوین و در نوع خود جزئی و دارای رهیافتی جدید در حوزه مطالعات قرانی میباشد.
این اتجاه تفسیری درصدد است طرح خاصی درباره ساخت فرهنگی متعالی برای ایجاد ایران قوی بوده و نگاه تاریخی نیز به آیات قرآن دارد، همچنین مفهوم نظامسازی از ظرفیت تفسیر تدبری مقام معظم رهبری پرده برداشته و اندیشه تفسیری او را سامان داده و همچنین بذل توجه او به مقوله تمدن نوین اسلامی و سبک زندگی برآمده از تمدن اسلامی و ممتازسازی تمدنهای بشری از تمدن دینی گواهی بر این سخن میباشد (مودب، نظامسازی در نگاه تفسیری آیتالله خامنهای: ۱۵۷).