چکیده:
در پژوهش حاضر، تکواژگونگی ستاک گذشتۀ فعل فارسی در چارچوب صرف توزیعی (سیدیکی، 2009) بررسی میشود. هدف ارائۀ تحلیلی از تکواژگونگی ستاک گذشتۀ فعل فارسی است که مقرون به صرفه باشد. از این رو برای پاسخ به پرسشهای پژوهش، 193 فعل (ستاکهای حال و گذشتة افعال) جمعآوری شد و بر اساس قاعدهمندی یا تنوع در صورت ستاکهای گذشتهشان بررسی و تحلیل شدند. در تحلیل دادهها، این نتیجه حاصل شد که رویکرد عام و اقتصادی این است که ستاکهای گذشته فعل فارسی، به عنوان واحدهای واژنامهای، از فهرست واژنامة زبان فارسی انتخاب میشوند و با رقابت بین این واحدها و سپس انتخاب واحد برنده متناسب با بافت نحوی، در گره هدف در ساخت درج میشوند. همچنین شکلگیری آنها با حرکت ریشۀ واژگانی فعل/ ستاک حال به سمت هستۀ نقشی v و ادغام با آن و نیز با مشخصۀ زمان گذشته (در ساخت نحوی جمله/ گروه فعلی) آغاز میشود. در ادامه، ترکیب حاصل از طریق سازوکارهای همجوشی و مکملگونگی به عنوان یک مدخل واژگانی نمود آوایی پیدا میکند و در نهایت، به عنوان واحدهای واژنامهای در واژنامه ثبت میشود. اما این محدودیت وجود دارد که در صورت مسدودشدن جوشخوردگی ریشۀ فعلی با وند گذشته، تصریف قاعدهمند روی دهد، یعنی شکلگیری ستاک گذشتۀ افعال باقاعده، با معرفی مشخصۀ نقیض گذشته ([past] ¬) و عدم همجوشی این مشخصه با ریشۀ فعلی همراه است. در نتیجه، تولید ستاک گذشتۀ فعل قاعدهمند به واسطۀ پیوند وند گذشته با ستاک حال فعل و نه از طریق انتخاب از واژنامه زبان فارسی است. درمجموع، اشتقاق تمام ستاکهای گذشتۀ افعال را میتوان به شیوهای یکسان از طریق حرکت و ادغام و همجوشی، البته با توجه به محدودیت مذکور، تبیین کرد. در این رویکرد تحلیلی، دیگر نیازی به تبیین تنوع در صورت ستاکهای گذشته براساس شرایط واژ-واجی و تمرکز بر قواعد بازآرایی متعدد و ذکر استثنائات برای هر فعل یا طبقهای از افعال بیقاعده نیست.
In the current research, past stem allomorphy of the Persian verb is discussed in the framework of Distributed Morphology (Siddiqi, 2009) and its purpose is to present an analysis of the past stem allomorphy of the Persian verb in a way that is economical. Therefore, to answer the questions of this research, 193 verbs (present and past tenses of verbs) were collected and analyzed according to the regularity or irregularity of their past tense forms. It was concluded that the general and economic approach is that the past stems of the Persian verbs, as vocabulary items, are selected from the inventory of the vocabulary of the Persian language and with the competition between these items and then the selection of the winning item according to the syntactic context, the winning item is inserted in the target node of the syntactic structure. Finally, it will be registered as a vocabulary item in the vocabulary with the constraint that if the fusion of the present root with the past is blocked,, regular inflection will occur. In this analytical approach, there is no need to explain the variation in past stem forms based on morpho-phonological conditions, numerous readjustment rules, and exceptions for each verb or class of irregular verbs.