چکیده:
تقابل یا تضاد یکی از مهمترین رویکردهای نظری در بررسی مسائل اجتماعی به شمار میرود. لوئیس آلفرد کوزر یکی از سرشناسترین نظریهپردازان جامعهشناسی به حساب میآید که تاثیر بسزایی در بسط و توسعه نظریه تقابل داشته و این نظریه را در لایههای سلبی و ایجابی آن، بازآفرینی کرده است. کوزر در کتاب خود «نظریه تقابلهای اجتماعی»، رفتار و تعامل انسانها، گروهها و احزاب سیاسی را در شانزده نظریه واکاوی کرده است. این نظریه بستری مناسب برای خوانش متون مختلف از منظر جامعهشناختیبه شمار میرود؛ از اینروی، پژوهش پیش رو، با بهرهگیری از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر نظریه تقابلهای اجتماعی کوزر، به بازخوانی و تحلیل نامههای امام علی (ع) به معاویه برآمده است تا درونمایه و محتوای پنهان و عمیق این نامهها را در ضمن تقابلهای اجتماعیبه تجزیه و تحلیلبگذارد و افقهای نویی فراروی پژوهشگران قرار دهد. پژوهش حاضر با خوانش و تحلیل نامههای امام (ع) به معاویه بر اساس نظریه تقابل اجتماعی کوزر، به این نتیجه دست یافته که متن نامههای نهج البلاغه، بستری بسیار مناسب جهت خوانش جامعهشناختی بر اساس نظریه تقابل به دست میدهند؛ چراکه از گفتمان جدلی بهره میگیرند و میتوان از تقابلهای فراوانی همچون تقابل و ایدئولوژی، تقابل خالص و ناخالص، تقابل و انگیزش ناگهانی خصمانه، نظریه در تعقیب دشمنان و غیره در بطن نامهها سخن گفت.
The Conflict theory is regarded as a main approach in the study of social problems, and
Lewis Alfred Coser as one of the most eminent theoreticians of sociology who has had a
significant impact on the development of the conflict theory, and regenerated the theory
in its both affirmative and negative layers. In his The Functions of Social Conflict, he
has explored behavior and interaction of humans, groups and political parties in sixteen
theories. The theories are seen as appropriate bedrock for reading different texts from a
sociological perspective. Therefore, using the analytic-descriptive method and drawing
upon Coser’s theory of social conflict, the present study seeks to re-read Imam Ali
(PBUH) ’s letters to Mu’awiya in order to analyze the concealed and in-depth theme and
content of the letters, which imply social conflicts, and to provide new horizons for
researchers. The study has reached the conclusion that the texts of the letters in Nahj al-
Balagha are very amenable to a sociological reading based on the theory of conflict, because they enjoy a dialectical discourse and one could discuss a great many conflicts
in the depths of the letters such as the conflict between the pure and impure.
خلاصه ماشینی:
ایـن نظریـه بسـتری مناسـب برای خوانش متون مختلف از منظر جامعه شناختی به شمار می رود؛ از این روی ، پژوهش پـیش رو، با بهره گیری از روش توصیفی -تحلیلی و با تکیه بر نظریه تقابل هـای اجتمـاعی کـوزر، بـه بازخوانی و تحلیل نامه های امام علی (ع ) به معاویه برآمده است تا درون مایه و محتوای پنهان و عمیق این نامه ها را در ضمن تقابل های اجتماعی به تجزیه و تحلیل بگذارد و افـق هـای نـویی فراروی پژوهشگران قرار دهد.
بررسی این روابط تقابلی در چهارچوب نظریه تقابـل اجتمـاعی ، علی الخصوص نظریه های شانزده گانه لوئیس کوزر در رابطه با تقابل های اجتمـاعی ، مـی توانـد اطلاعات جامعه شناختی مبنی بر تضاد و تقابل را فراروی خوانندگان بگذارد در این راسـتا ایـن پژوهش به دنبال پاسخگویی به سوألات زیر است : ـ اصول امام علی (ع ) در تقابل با معاویه بر چه مبنایی صورت پذیرفته است ؟ ـ نظریه تقابل اجتماعی لوئیس کوزر در نامه هـای امـام علـی (ع ) بـه معاویـه چگونـه ارزیابی می شود؟ ٢.
شایان ذکر است که در نامه ششم نهج البلاغه برای اینکه از بروز رفتار تقـابلی بـین خـود و مردمی که بیعت با ایشان را پذیرفته اند خودداری شود امام علی (ع ) ولایت خود را از راه نصب الهی ثابت نمی کند چرا که اگر حضرت می خواست خلافت خود را از ایـن راه اثبـات کنـد بـا توجه به باورهایی که مردم آن زمان داشتند و بر اساس آن رفتار می کردند و همگی خلافـت را از راه بیعت مردم می دانستند، در صورت بروز رفتار تقابلی امام علی (ع ) با باورهای مردم ، خط بطلان بر حکومت سه خلیفه ایجاد می شد و معاویه از همین راه حکومت حضـرت را متزلـزل می کرد.