چکیده:
گویش تالشی ادامۀ طبیعی و تحولیافتۀ زبانهای دورۀ میانه و باستانی ایران است. عدهای از پژوهشگران، این گویش را از گویشهای زبان آذری و عدهای آن را زبانی که ریشه در زبان مادی دارد، به حساب میآورند. این گویش به سه دستۀ شمالی، مرکزی و جنوبی تقسیم میشود که در این بین، لهجۀ عنبرانی در گروه لهجههای تالشی شمالی قرار دارد. این لهجه تا به امروز واژههای بسیاری از فارسی باستان و میانه را در درون خود حفظ کرده و در سطوح آوایی، واژگانی و دستوری، دارای ویژگیهایی است که نتایج بررسی دقیق آنها میتواند خدمت شایانی به حوزۀ زبان فارسی داشته باشد و به پژوهشگران این عرصه یاری رساند. در پژوهش حاضر، که بر اساس بررسی سیر تحول تاریخی، آوایی و واجشناسی تعدادی از واژههای تالشی عنبرانی از دورۀ فارسی باستان و میانه و مقایسۀ آنها با فارسی نو و معیار، نگاشته شده است، میتوان گفت که این واژهها در درون این لهجه چندان دچار تحول آوایی و ابدال نشدهاند و به همین دلیل، شباهت و قرابت این واژهها در لهجۀ مذکور به فارسی باستان و میانه بیشتر از فارسی نو و معیار است و این امر از دیرینگی و اصالت لهجۀ عنبرانی حکایت دارد.
Taleshi dialect is a continuation of the natural and evolved language of the Middle and ancient Persian languages. Some scholars regard this dialect as the language of the Azeri language, and some people regard it as a language rooted in material language. This dialect is divided into three categories: North, Central, and South, among which the amber accent is located in the North Tensile dialect group. This accent to this day has retained many ancient and Middle Persian words in its own language, and has phonetic, lexical, and grammatical features that the results of their careful examination can be a valuable service to the field. The Persian language is considered to be expensive and will help researchers in this field. The present study is based on the study of the historical, phonological and phonological evolution of some tense words of Anbarian from the ancient Persian and Middle Persian periods and their comparison with the new Persian. It can be said that these terms Within this accent, it has not suffered from a phonetic and immortal evolution, and because of the similarity and similarity of these words in the dialect of anthracite dialect with the ancient Persian and Middle Persian is more than the new Persian and the standard, which is a sign of longitude and authenticity It has a dialect.
خلاصه ماشینی:
به دليل اهميت موضوع ، پژوهش هاي زيادي در زمينۀ تحول واژه هاي فارسي باستان و ميانه در گويش تالشي و بعضي لهجه هاي آن صورت گرفته است اما در اين بين به لهجۀ عنبراني، که در بعضي موارد تفاوت زيادي با ساير لهجه ها دارد، توجه چنداني نشده است .
بنابراين هدف از نگارش اين مقاله ، بررسي سير تحول تاريخي و آوايي برخي واژه هاي تالشي عنبراني از دورٔە باستان و ميانه و مقايسۀ آن با فارسي معيار است .
روش تحقيق در اين پژوهش براي بررسي تحولات تاريخي و آوايي برخي واژه هاي تالشي عنبراني و مقايسۀ آن با فارسي معيار، آثاري از قبيل : «راهنماي زبان فارسي باستان » نوشتة چنگيز مولايي، «واج شناسي تاريخي زبان فارسي» و «تاريخ زبان فارسي» دو اثر از مهري باقري، «تاريخ زبان فارسي» از پرويز ناتل خانلري، «تاريخ زبان فارسي» از محسن ابوالقاسمي، «تحول آوايي زبان فارسي» اثر هاينريش هوبشمان ، و همچنين «فرهنگ زبان پهلوي» از مکنزي، « فرهنگ فارسي به پهلوي»از فره وشي و «فرهنگ زبان ايراني باستان » اثر بارتولمه را مبنا قرار داده و به بررسي سير تحول تاريخي و آوايي برخي از واژه هاي تالشي عنبراني پرداخته ايم .
تحولات مصّوت a «مصّوت a در فارسي باستان بازماندٔە مصّوت a در ايراني باستان ، آن هم صورت تحول يافتۀ يکي از واج هاي e،a ،o ،ṃ ،ṇ ، در هند و اروپايي است »(مولايي، ۱۳۸۷: ۲۱) اما اين مصّوت در آغاز بيشتر واژگان تالشي عنبراني به صورت [̄a ] آمده است .