چکیده:
از میان مباحث انسان شناسی، موضوع فطرت انسان و در مسایل فطرت، گرایش لذت طلبی نقش محوری در کمال آدمی دارد. از منظر علامه مصباح یزدی لذت طلبی پنج قلمرو حسی، خیالی، عقلی، وهمی و روحی دارد که هرکدام با تفاوت رتبه، در کمال انسان نقش آفرین هستند. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی به بررسی تاثیر این پنج نوع گرایش در کمال انسان از دیدگاه آیت الله مصباح یزدی میپردازد. در منظر معظم له گرایش به لذت حسی دو نقش در کمال انسان دارد: 1. مثبت: که موجب آرامش او میشود؛ 2. منفی: که مانعیت برای شکوفایی لذتهای برتر انسان است. لذت خیالی، هم نقش زمینهای برای تسلط شیطان بر انسان و هم نقش انگیزشی در رفتار انسان در دستیابی به کمال دارد. گرایش به لذت عقلی نیز سه نقش انگیزشی در تحصیل معرفت، و زمینهای در ترجیح لذتهای عالی، و نقش مدیریتی در هدایت لذتها به سوی کمال انسان دارد. لذت وهمی عامل موثری در نشاط معنوی برای رسیدن به کمال برتر است و از طرفی مایه سلب آرامش نفس میشود. اما لذت طلبی روحی، دو نقش انگیزشی و مدیریتی برای رسیدن به کمال ایفا میکند، از سویی قویترین انگیزه برای دستیابی به کمال است و از جهتی لذتها را در جهت شکوفایی استعداد لذتهای اصیل، مدیریت میکند.
خلاصه ماشینی:
از سويي چون اين ميل، فطري و خدادادي است و با حکمت الهي در وجود انسان قرار داده شده، اين سؤال پيش ميآيد که آيا اين ميل فطري را چون خداوند از روي حکمت در وجود انسان قرار داده، ميتواند عامل وصول وي به کمال باشد؟ سؤال ديگر، آيا گرايش انسان به لذت، محدود به لذت مادي و حسي است؟ از نظر آيتالله مصباح يزدي علاوه بر لذت مادي حسي، لذتهاي ديگری وجود دارد که برخي، از نوع خيالي و برخي، عقلي و برخي، از نوع وهمي و بعضي هم روحي و معنوياند.
سؤال ديگري که به ذهن ميرسد اينکه آيا اين پنج نوع لذت با هم سازگارند يا يکديگر را نفي ميکنند؟ آيا توجه و پاسخ به همۀ لذتهاي حسي و خيالي و عقلي و وهمي و روحي، در کنار هم امکانپذير است؟ يا اينکه برخي از آنها براي برخي ديگر محدوديت ايجاد ميکنند؟ با توجه به اينکه آيتالله مصباح يزدي مفسر و حکيمي برجسته است که با نگاه دقيق و عميق خود، گامهاي بسيار مؤثري در ارائه معارف قرآن و مباحث انسانشناسي آن برداشته و ديدگاه ايشان در مسئلۀ مورد تحقيق ما، برداشتي عالمانه و قابلاعتماد از قرآن و منابع ديني است؛ بنابراين کشف نظر ايشان دربارۀ نقش لذتطلبي فطري در کمال انسان و يافتن مستندات قرآني آن، که هدف ما در اين مقاله است، بسيار حائز اهميت است که با روش تحليلي ـ توصيفي به آن ميپردازيم.