چکیده:
چکیده "که" از پر کاربردترین تکواژها در نظام گفتاری و نوشتاری زبان فارسی است که علاوه بر کاربردهای گستردهای چون ضمیر مبهم، متمم نما، نشانه تاکید و... به عنوان موصول نما در ابتدای بندهای موصولی بدون تغییر شکل حضور یافته و نقشهای متفاوتی را پذیرا میباشد. هدف اصلی این جستار مطالعه نقشهای دستوری، معنایی و کاربردشناختی تکواژ "که" در بندهای موصولی زبان فارسی میباشد. لذا برای ارایه توصیفی تا حدامکان کامل از تکواژ "که" بررسی دقیق مجموعهای از شواهد طبیعی کاربرد این پدیده در زبان فارسی ضروری است. ازاین رو برای کارآمدی این تحقیق، دادهها از جملات طبیعی گفتاری و نوشتاری گویشوران زبان فارسی جمع آوری شدهاند. سپس تکواژ "که"در بندهای موصولی بر اساس نقشهای دستوری و معنایی و نیز کاربرد شناختی مورد بررسی قرار گرفتند. در این پژوهش که مبتنی بر تحقیق توصیفی و تحلیلی میباشد تلاش بر این است تا در چارچوب نظریه رده شناختی با تکیه بر تعمیمهای رده شناختی کمری (1989) به این پرسشها پاسخ داده شود که در بندهای موصولی زبان فارسی تکواژ "که" کدام نقشهای دستوری، معنایی و کاربردشناختی را به عهده دارد؟ در فرض اصلی تمام نقشهای دستوری یک گروه اسمی برای "که" در نظر گرفته شدهاند. یافتههای این پژوهش حاکی از آن است که تکواژ "که" تمام نقشهای دستوری یک گروه اسمی مانند: فاعل، مفعول... را دریافت مینماید. این تکواژ نقشهای معنایی متنوعی را چون کنشگر، کنش پذیر، هدف... پذیرا میباشد. همچنین "که" به عنوان نشانگر تاکید پس از هر سازهای که هم دارای اطلاع کهنه و هم اطلاع نو باشد قرار گرفته و آن را مورد تاکید قرار میدهد.
As a multifunctioning morpheme, “ke” is actively present in both systems of speech
and writing. In addition to its wide uses as an “Indefinite Pronoun”,
“Complementizer”, “Focus Marker”… , the Complementizer “ke” adapting to no
change appears at the beginning of Relative Clauses and accepts several different
roles. This research is an attempt to study the grammatical, semantical and pragmatival
functions of "ke" in Persian Relative Clauses. To present a rather comprehensive
analysis, it provides a corpus of natural occurring data in Persian. The grammatical,
semantical and pragmatical functions of “ke” was thoroughly studied in Relative
Clauses afterward. This descriptive-analytic research which is within typological
approach based on Comrie’s (1989) typological framework is an attempt to find the
right answers to the following questions: which grammatical, semantic and pragmatic
roles does “ke” have in Persian Relative Clauses? Regarding the main hypothesis, “ke”
plays all the grammatical roles a noun phrase can have such as “subject, object, …”.
Findings show that “ke” presents various semantic roles like “agent, patient, …” as
well as a “Focus Marker” next to any constituent.