چکیده:
از مباحث مهم در موضوع «بغی»، شرایط دخیل در صدق عنوان باغی است. یکی از قیود اثرگذار در این بحث، لزوم وجود شبهه در صدق عنوان باغی یا عدم آن است. رویکرد قانونگذار جمهوری اسلامی در مورد این قید مشخص نشده است. اما با تکیه بر ادلۀ فقهی که مهمترین آن سیره است، اعتبار این قید در صدق عنوان باغی لازم است؛ زیرا بغات صدر اسلام (ناکثین، مارقین، قاسطین)، همگی دچار شبهه بودند. مهمترین مانع در راه استدلال به این سیره، اطلاق آیۀ بغی است، که به نظر میرسد بر فرض که مربوط به بغی اصطلاحی باشد، نسبت به قید شبهه اطلاقی ندارد. پرسش مهم دیگر این است که آیا دادستان باید این قید را اثبات کند یا اصل بر وجود آن گذاشته میشود.
من المواضیع الهامه فی موضوع «البغی»، الشروط التی ینطوی علیها صدق عنوان الباغی. احد القیود الموثره فی هذه المناقشه هو ضروره الشک فی صدق عنوان الباغی او عدمها. لم یتم تحدید نهج المشرع فی الجمهوریه الاسلامیه. لکن بالاستناد الی الادله الفقهیه، واهمها السیره، فان اعتبار هذا القید ضروری فی صدق عنوان الباغی؛ لان البغاه فی صدر الاسلام (الناکثین، المارقین، القاسطین) کانوا جمیعا مبتلین بالشبهه. اهم مانع فی طریق الاستدلال بهذه السیره هو اطلاق ایه البغی التی یبدو انها لیس لها اطلاق بالنسبه الی قید الشبهه علی فرض انها متعلقه بالبغی المصطلح. سوال مهم اخر یطرح نفسه و هو ما اذا کان یجب علی المدعی العام اثبات هذا الشرط او یفترض وجوده.
خلاصه ماشینی:
اما با تکیه بر ادلۀ فقهی که مهمترین آن سیره است، اعتبار این قید در صدق عنوان باغی لازم است؛ زیرا بغات صدر اسلام (ناکثین، مارقین، قاسطین)، همگی دچار شبهه بودند.
قاعدتاً اگر فردی بیآنکه شبههای داشته باشد در برابر امام عادل سرکشی کند، باید مجازات شدیدتری برای او در نظر گرفته شود؛ زیرا بدون هیچ توجیهی در مقابل امام ایستاده است؛ از اینرو چه بسا گفته شود از لحاظ فقهی جرم بغی به مراتب، جرم سبکتری از جرم طوسی، المبسوط، ج7، ص264؛ حلی، تحرير الأحكام، ج1، ص155.
در طریق دوم شیخ طوسی، علی بن احمد بن ابی جید قمی قرار دارد که به نظر میرسد از آنجا که ایشان از مشایخ شیخ طوسی و نجاشی است، قابل اعتماد است؛ چراکه بزرگانی مثل این دو بسیار بعید است که نزد فردی که وثاقت ندارد شاگردی کنند و سپس از آنها البته در مورد شیخوخة الاجازة و اینکه آیا دلیلی بر وثاقت میشود یا خیر باید در رجال مفصل بحث شود، اما به نظر نگارنده از ادلۀ وثاقت عام محسوب میشود.
نقد استدلال: بهرغم استدلال برخی فقیهان به روایت مزبور برای وجود شبهه در خوارج، اما به نظر میرسد مفاد آن بر این مطلب دلالت ندارد؛ زیرا در روایت واژۀ شبهه وجود ندارد، و فراز «هُمْ أَوْلَى بِالْحَقِ مِنْهُ» نیز دلالتی بر وجود شبهه نمیکند و بعید نیست مراد حضرت این باشد که هرکس بعد از من با اینها بجنگد، معیار بطلان در او بیشتر است؛ یعنی دوران بین بطلان و شدت بطلان است.