چکیده:
بررسی قلمرو دین و نقش اجتماعی آن، از دیرباز در حوزه های مختلف علمی در کانون توجه بوده است. عرفی شدن یکی از مفاهیم مهم در عرصه جامعه شناسی دین است. برخی چنین استدلال می کنند که عرفی شدن آیندۀ حتمیِ تمامی جوامع در حال توسعه است. در ایران نیز که دارای ساختاری درهم تنیده با دین است، این بحث همواره اهمیت اساسی داشته است. در این مقاله، با استفاده از روش اسنادی، روند شکل گیری و نتایج عرفی شدن در دوره سلسله پهلوی و دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بررسی شد. نتایج حاکی از توجه زیادِ حکومت پهلوی به سیاست عرفی شدن و تلاش برای گسترش آن در تمام حوزه ها است که در نهایت شاهدِ شکست سیاست های عرفی شدن و پیدایش جنبش انقلابی از درون اعتراضات مردمیِ مبتنی بر گفتمان اسلامی هستیم. در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز باتوجه به عمق و دلبستگی ایرانیان به دین و اسلام، شاهد یک مسیر تلفیق در جامعه هستیم که راه حل آن، تلاش در جهت تلفیق نظری و عملی دین و وضعیت مدرن است.
The study of the realm of religion and its social role has long been in the spotlight in various scientific fields. Secularization is one of the most important concepts in the field of sociology of religion. Some argue that secularization is the inevitable future of all developing societies. In Iran, which has a structure intertwined with religion, this issue has always been of fundamental importance. In this article, using the documentary method, the formation process and the results of secularization in the Pahlavi dynasty and the period after the victory of the Islamic Revolution were studied. The results show that the Pahlavi government paid much attention to the policy of secularization and tried to expand it in all areas, which ultimately saw the failure of secularization policies and the emergence of a revolutionary movement through popular protests based on Islamic discourse. In the period after the victory of the Islamic Revolution, due to the depth and attachment of Iranians to religion and Islam, we are witnessing an integration path in society, the solution of which is to try to integrate religion and the modern situation theoretically and practically.
خلاصه ماشینی:
مقاله پژوهشی فصلنامه علمی جامعه شناسی سیاسی انقلاب اسلامی دوره ۲ شماره ۲ شماره پیاپی (۶) تابستان ۱۴۰۰، ص ۱۰۲ - ۸۱ روند عرفی شدن در ایران از دوره پهلوی تا انقلاب اسلامی علیرضا زارعی محمود آبادی ، مهناز فرهمند تاریخ دریافت: ۱۴۰۰٫۰۴٫۰۹ چکیده تاریخ پذیرش: ۱۴۰۰٫۰۶٫۲۵ بررسی قلمرو دین و نقش اجتماعی آن از دیرباز در حوزه های مختلف علمی در کانون توجه بوده است.
میزان اثر گذاری دین در اعصار و زمـان هـای مختلف جهان تحت تاثیر عوامل مختلف ، متفاوت بوده است ، مثلاً با آغاز دوره رنسانس و تحـولات ناشـی از آن دین کلیسایی در اروپا به شدت 82 جایگاه خود را از دست داد و دچـار تغییراتـی شـد کـه در ادبیـات جامعه شناسی از آن تحت عنوان عرفی شدن ١، یاد می شود.
ایران نیز به علت شرایط خاص فرهنگی، اجتماعی و پیشینه تاریخی خود و همچنین جایگاهی که دین در طول تاریخ در جامعه ایران داشته است ، در دوره های مختلف با مساله عرفی شدن و تاثیرات آن روبرو بوده است .
از اینرو رضاشاه با بهره گیری از سبک و شیوة غربی، به دنبال ایجاد هویتی جدید در عرصه های فرهنگی ـ مذهبی، با کوتاه کردن دست افراد متدّین ، همراه توجه زیاد به دوران ایران باستان بود به گونه ای که جایی برای مذهب و سنت اسلامی جامعه وجود نداشت .
از اینرو رژیم پهلوی، با بهره گیری از سبک و شیوة غربی، به دنبال ایجاد هویتی جدید در عرصه های فرهنگی ـ مذهبی، با کوتاه کردن دست افراد متدّین ، همراه توجه زیاد به دوران ایران باستان بود به گونه ای که جایی برای مذهب و سنت اسلامی جامعه وجود نداشت .