چکیده:
آن چه از یک دانشگاه اسلامی انتظار میرود و رسالتی را که بر عهده دارد؛ اشاراتی در این مقاله بر آنها رفته است. همچنین از ارکان اصلی
دانشگاه به طور عام (اعم از اسلامی و غیر آن) که عبارتند از؛ استاد، دانشجو، متون لازم، فضای آموزشی و مدیریت آن به اختصار سخن به میان آمده
است. آن گاه بررسی جامع و مفصلی از دانشگاه اسلامی مصر یعنی «الازهر» صورت گرفته و از تاریخچهی آن و بنیانگذار این دانشگاه همراه با
مروری بر اندیشههای اسماعیلیه و فاطمیون مصر و حوادث روزگاران و دانشمندان بزرگ و اساتید بنامی که در الازهر تدریس نمودهاند و شاگردان
مشهوری که از این جامع فارغالتحصیل شدهاند (و بعضی ریاست آن را به عهده داشتهاند) سخن رفته است. ساختار اداری، دانشکدههای گوناگون،
نحوهی پذیرش دانشجو، بودجهی اختصاص یافته به این نهاد علمی، نحوهی گزینش دانشجویان خارجی و حتی معماری این دانشگاه بزرگ، از دید
نویسنده دور نمانده است.
خلاصه ماشینی:
اگر بخواهیم به سازمانهای تحت نظارت این شورا اشارهای گذرا داشته باشیم، عبارتند از: کتابخانهی الازهر، مجلهی الازهر، دانشگاه الازهر، ادارهی مرکزی الازهر، ادارهی مؤسسات، شورای عالی روابط اسلامی، مرکز دانشجویان مسلمان خارجی، مرکز چاپ و نشر قرآن کریم، آکادمی تحقیقات اسلامی، ادارهی کل تبلیغات اسلامی، دایرهی هیأتهای تبلیغی (بعثه)، دبیرخانهی تخصصی آکادمی تحقیقات اسلامی، ادارهی تحقیقات، تألیف و ترجمهی کتاب و دایرهی نظارت بر هیأتهای تبلیغی (بعثه) (1) کمیتههای تحقیقاتی سازمان جامع الازهر اقتضا میکند که برای انجام امور تحقیقی و پژوهشی از سوی شورای عالی الازهر، کمیتههایی وظیفهی تحقیق و بررسی موارد گوناگون را برعهده داشته باشند.
دیگری مدارس نظامیه است که به جهت عظمت دولت نظام الملک اعتباری یافت و الازهر را تحتالشعاع خویش قرار داد: «مدارس نظامیه که در حکم کهنترین دانشگاههای اسلامی قرون وسطی است به رغم تصور برخی از نویسندگان، نخستین مدارس در اسلام نبوده است، اما عظمت دولت نظامالملک و توجه خاص او به اجرای برنامههای ابداعی و ابتکاری در این مدارس چنان شهرت و اعتباری برای آن کسب کرد که با برخورداری از استادان بنام و پشتوانهی عظیم مالی و کمک هزینهی تحصیلی به دانشجویان کلیهی مدارس و مراکز علمی پیش از نظامیهها حتی جامعالازهر مصر در قاهره را تحتالشعاع قرار داد.
(1) مرکز دانشجویان مسلمان خارجی نظر به اینکه الازهر در طول بیش از یک هزار سال به عنوان پایگاه استواری برای اسلام و زبان عربی مطرح بوده است، این دانشگاه دانشجویان مسلمان بسیاری از کشورها را جذب نموده و در ارائهی خدمات آموزشی ـ فرهنگی به دانشجویان خارجی سعی وافری داشته است.