چکیده:
نظریهی استعارهی شناختی جورج لیکاف و مارک جانسون، استعاره را از ابزاری برای خیالانگیز کردن کلام به ابزاری برای شناخت و اندیشیدن ارتقا دادهاست. آنها دریافتند که استعارهها مختص زبان ادبی نیستند؛ بلکه در زبان روزمره کاربرد دارند و شاعران این استعارهها را برای بیان مقاصد خود به زبان ادبی و شعر انتقال دادهاند. استعارهی مفهومی به وسیلهی «قلمرو مبدا» و «قلمرو مقصد» مفاهیم را ملموس یا «نگاشت» میکند. وقتی میگوییم: «زندگی سفر است»، سفر، «قلمرو مبدا» و زندگی، «قلمرو مقصد» است. در این طرحواره برای زندگی که یک مفهوم انتزاعی است، یک مفهوم ملموس به کار برده شده است. در این رویکرد دریچهی تازهای بر روی خوانش شعر شاعران گشوده میشود. از این رو، پژوهش حاضر بر اساس این نظریه به تحلیل و تفسیر اوّلین غزل دیوان حافظ پرداخته و ثابت نموده است که غزل اوّل دیوان حافظ بر اساس استعارهی مفهومی «عشق سفر است» سروده شده و تمامیّت آن بر اساس این استعاره قابل تفسیر است و تمام اجزای آن در خدمت القای این مفهوم هستند. لذا حافظ عناصری مانند: راهنما، راه، موانع راه مبدا و مقصد را در ژرف ساخت ابیات به کار گرفته که میتوان کل غزل را در قالب این طرحواره شرح نمود. همینطور تناظرهای دقیقی بین آنها و عناصر مطرح در غزل و سیر و سلوک عاشقانه وجود دارد که باعث پیوستگی معنایی ابیات و انسجام درونی غزل شده است.
Metaphors have been developed as a fantasizing tool into a tool for cognition and thinking by George Lakoff’s and Mark Johnson’s cognitive metaphor theory. Lakoff and Johnson found out that metaphors’ uses are not only in literary language, but also in everyday language. They understood that poets transferred metaphors in poetry and literary language for their own purposes. Conceptual metaphors make concepts tangible using “source domain” and “target domain”. “Domain” is a scope of words and meanings which make a concept imaged or “mapped”, for example life is a “target domain” and journey is a “source domain” in “life is a journey”. In this schema we try to obtain a tangible concept for life which is an abstract concept. Given to the theory, the current study conducted an analysis of Hafez Divan’s first sonnet to prove that the sonnet is based on and fully explainable by “love is a journey” conceptual metaphor; in fact all the sonnet’s components serve to induce this concept.
خلاصه ماشینی:
نگارندگان به اين نتيجه رسيده اند که غزل اول ديوان حافظ براساس استعاره مفهومي «عشق سفر است » سروده شده و تماميت آن براساس اين استعاره قابل شرح و تفسير، و تمام اجزاي آن است به گونه اي که حافظ با به کارگيري اين طرح واره بر آن است تا جنبه هايي از عشق را براي خوانندگان پنهان و جنبه هايي ديگر را برجسته کند.
حافظ چگونه سير و سلوک عاشقانه خود را در قالب سفر نگاشت کرده است تا فرض اول تحقيق اثبات و در خلال آن ، کليت غزل بررسي و تحليل شود تا نشان داده شود که تمام غزل در خدمت بيان اين موضوع است به گونه اي که بر اين اساس بتوان تفسيري منسجم از آن ارائه کرد که پيوستگي شديد ابيات آن را نشان دهد و بيان ميکند که اين استعاره باعث انسجام کليت غزل شده و فرضيۀ دوم تحقيق نيز اثبات ميشود.
نتيجه غزل نخست ديوان حافظ بر اساس طرحوار و استعاره مفهومي «عشق سفر است » سروده شده و براي مفهوم سازي عشق از نگاه حافظ به کار برده شده است (فرضيه اول ).
تماميت غزل نيز از آغاز تا پايان بر اساس اين استعاره قابل شرح و تفسير، و تمام اجزا و عناصر آن در خدمت القاي اين مفهوم است (فرضيه دوم )؛ لذا در آن تمام آنچه را در سير و سلوک عرفاني با آن روبه رو شده در تناظر با اسباب و لوازم سفر قرار داده و نگاشت کرده است .