چکیده:
در چندین دهه اخیر، آب و مسایل ناشی از آن به یکی از مهم ترین نگرانی دولت ها تبدیل شده است. بخش کشاورزی نیز به عنوان بزرگ ترین مصرف کننده آب از سویی و از سوی دیگر، تامین کننده امنیت غذایی، تحت تاثیر این موج نگرانی ها قرار گرفته است. این بخش به طور متوسط 70 درصد از کل برداشت آب شیرین در سطح جهان و کشور را به خود اختصاص داده است. کمترین راندمان مصرف آب در کشور مربوط به بخش کشاورزی و بیشترین آن نیز مربوط به صنعت است. بیشترین مجموع راندمان مصرف آب در برداشت کل آب شیرین در سال 1396، با افزایش راندمان مصرف در بخش صنعت و خدمات رخ داده است. متوسط سطح برداشت آب شیرین در بخش کشاورزی در کشور بیشتر از متوسط سطح برداشت آب در همین بخش در سطح جهانی و مناطق مختلف قاره آسیاست. برای به حداقل رساندن آب شویی و تلفات آب و ذخیره سازی آب های سطحی و باران، راهکارهایی ازجمله انتقال مدیریت، مسیولیت و اختیارات آبیاری از سازمان های دولتی به سازمان های غیردولتی مانند انجمن های بهره برداران آب، ارایه خدمات مشاوره آبیاری از سوی نهادهای دانشگاهی، خصوصی، دولتی یا تعاونی به بهره برداران و مزرعه داران، افزایش بهره وری منابع و نهاده های مصرفی در بخش کشاورزی و درنهایت، طراحی دوباره سیستم های آبیاری برای راندمان بالاتر، تصفیه و استفاده دوباره از آب ها، کاهش تلفات تبخیر، اجرای آبیاری های مدیریت شده و به کارگیری تکنیک های مهندسی پیشنهاد می شود.
خلاصه ماشینی:
برای به حداقل رساندن آبشویی و تلفات آب و ذخیرهسازی آبهای سطحی و باران، راهکارهایی ازجمله انتقال مدیریت، مسئولیت و اختیارات آبیاری از سازمانهای دولتی به سازمانهای غیردولتی مانند انجمنهای بهرهبرداران آب، ارائه خدمات مشاوره آبیاری از سوی نهادهای دانشگاهی، خصوصی، دولتی یا تعاونی به بهرهبرداران و مزرعهداران، افزایش بهرهوری منابع و نهادههای مصرفی در بخش کشاورزی و درنهایت، طراحی دوباره سیستمهای آبیاری برای راندمان بالاتر، تصفیه و استفاده دوباره از آبها، کاهش تلفات تبخیر، اجرای آبیاریهای مدیریتشده و بهکارگیری تکنیکهای مهندسی پیشنهاد میشود.
در نمودار زیر، راندمان مصرف آب در بخش کشاورزی کشور با جهان و مناطق مختلف قاره آسیا در سالهای 1398ـ1394 مورد مقایسه قرار گرفته است.
در چندین سال اخیر، بدون بررسی راندمان مصرف آب و آبیاری بخش کشاورزی، رویکردهای متفاوتی برای کاهش آب مصرفی در بخش کشاورزی مانند جایگزینی محصولات آببر با محصولات کممصرف، تخصیص دوباره آب و افزایش قیمت آب ارائه و اجرا شد، اما به دلیل در نظر نگرفتن مسائل جانبی مانند عدم پذیرش بهرهبرداران به دلیل عدم انتخاب محصول مناسب جایگزین، الزامات تولید کالاهای اساسی در کشور، نبود مدیریت درست آب و درنهایت، کوتاهمدت بودن اثر افزایش قیمت آب و انتقال این افزایش قیمت به محصولات تولیدی سبب ناکارآمدی روشهای مذکور شد.
3ـ ملاحظات امنیت اقتصادی توسعه کشاورزی و تولید پایدار در مناطق خشک و نیمهخشک به افزایش کارایی مصرف و بهبود بهرهوری آب بستگی دارد (حیدری، 1394).
پیشنهاد میشود وزارت جهاد کشاورزی و سازمان هواشناسی کشور این موارد را برای افزایش راندمان آب مصرفی و تولید در بخش کشاورزی انجام دهند.