چکیده:
درخصوص هویت حقیقی لقمان بحثهای مختلفی در درازنای تاریخ شکل گرفته که ازجملة آنها ارتباط لقمان و حکمتهای وی با اهل کتاب و یا آموزههای آنان است. در سورة «لقمان» مصادیق حکمت بهطور مستقیم بیان شده و در سنت یهودی نیز کتاب «امثال» نماد حکمت در عهد قدیم است. در نگاه یهودیان حضرت سلیمان و در نظر مسلمانان لقمان دو چهره شاخص افراد حکیم و پارسا به شمار میروند. گزارشهای تفسیری و تاریخی قابل توجهی درخصوص فراوانی حکمتهای لقمان در عرف و ادب و فرهنگ اهل کتاب وجود دارد که هرکدام در جایگاه خود قابل بررسی است. این پژوهش با هدف رسیدن به آموزههای مشترک ادیان ابراهیمی بر آن است تا درونمایههای مشترک در بخشی از دو کتاب آسمانی یعنی سورة «لقمان» در قرآن و کتاب «امثال» در تورات را در دو سنت اسلامی و یهودی در حد توان بررسی کند. روش جمعآوری مطالب به صورت کتابخانهای بوده و روش پردازش آنها تطبیقی است. براساس بررسیهای تطبیقی صورتگرفته در این جستار، جز آنکه در این دو اثر، شباهتهای مضمونی دیده میشود، همسویی درخداشناسی و فرجامشناسی و حکمت به چشم میخورد، ولی شگفتا همانندیهای بسیار در جملات و عبارات نیز یافت میشود. این اشتراکات مضمونی فیالجمله میتواند از جنبه متنی و نه رجالی احتمالاتی را درخصوص هویت حقیقی لقمان تایید کند.
There are various debates regarding the real identity of Luqman throughout history, including the connection between Luqman and his wisdoms (hikmah) with the Jews and Christians and their teachings. There are some examples of wisdom directly stated in Surah Luqman; and in the Jewish tradition, the book of Parables is a symbol of wisdom in the Old Testament. According to the Jews, Solomon and according to the Muslims, Luqman are the two prominent wise and pious figures. There are significant interpretative and historical reports regarding the abundance of Luqman's wisdoms in the customs and manners and culture of the Jews and Christians, each of which can be separately studied. Trying to reach to the common teachings of Abrahamic religions, this research aims to investigate the common themes in some parts of the two Divine books, i.e. Surah "Luqman" in the Qur'an and the book of "Parables" in the Torah, considering the two Islamic and Jewish traditions as much as possible. The method of collecting materials is a library method and the processing method used is comparative. Based on the comparative studies conducted in this article, the two books have thematic similarities, and are aligned in their knowledge of God, teleology and wisdom, and surprisingly, there are many similarities in their sentences and expressions. These thematic similarities can somehow confirm some possibilities regarding Luqman's real identity from the textual aspect and not the rejali1 aspect.
خلاصه ماشینی:
تورات، کتاب امثال سليمان، لقمان، حکمت مقدمه درخصوص سورة «لقمان» و تفسير آن آثار فراواني، بهويژه در حوزه شيوههاي تربيتي لقمان وجود دارد؛ از جمله: «مظاهر توظيف الحکمة في ادب الاطفال حکمة لقمان الحکيم انموذجا» (یوسف، 1434ق)؛ «الگوي تربيت فرزند بر مبناي تحليل و تفسير سوره لقمان» (همتبناري، 1397)؛ «بررسي مباني مهارتهاي اجتماعي از ديدگاه لقمان حکيم» (مقدس، 1390)؛ «شيوههاي تعليم و تربيت در اندرزهاي لقمان حکيم» (حسيني لمردي، 1389)؛ «حکمتهاي دهگانه لقمان در قرآن» (محمدی اشتهاردي، 1380)؛ لقمان حکيم (انصاريان، 1378)؛ مربی نمونه: تفسير سوره لقمان (سبحاني، 1354)؛ اصحاب کهف و لقمان حکيم و حوادث تاریخی بعد از مسیح( (امين، 1390)؛ حکمتنامه لقمان (محمدی ريشهري، 1385)، ساختار معنايي سوره لقمان با محوريت حکمت قرآني (ميناخاني، 1394)؛ تببين روشهاي تربيتي حضرت علي و لقمان (مرادي، 1392)؛ «بررسي شخصيت تاريخي لقمان حکيم» (موحدي، 1380)؛ «تحقيق حول شخصية لقمان الحکيم و التطبيقات الواردة فيه» (حجتي و موحدي محب، 1423ق)، لقمان حکيم و بررسي تطبيقي حکمتهاي او در روايات فريقين با نگاهی به متون عهدین (موحدي محب، 1381)؛ لقمان الحکيم و حکمه (رمضان يوسف، 1420ق)؛ من وصايا القرآن الکريم نظرات حول وصايا لقمان الحکيم (البلتاجي، 1418ق)؛ نظرات في وصية لقمان و نهج التربية في القرآن (نابلسي، 1436ق).
درخصوص عبارت «وَ مَاتَدْرِي نَفْسٌ مَاذَا تَكْسِبُ غَدًا» در آخرين آيه سورة «لقمان»، عبارتهايي مشابه درباره بیاطلاعی انسان از اموري که علم آن مخصوص خداوند است، در «امثال» آمده است: «درباره فردا فخر منما؛ زيرا نميداني که روز چه خواهد زاييد» (همان، 27: 1).