چکیده:
آیه جمعه بیانگر وظیفه مؤمن جهت زندگی معنوی و دنیائی است و عمل ایمانی دو سویه
است که دنیا و آخرت را به همدیگر مرتبط میکند، نماز جمعه از جمله اعمال ایمانیای
است که هر دو جنبه عبادت و توجه به برنامههای زندگی دنیوی را دارد، بدین جهت نماز
جمعه در میان عبادات، علاوه بر امتیازات، دارای احکام ویژه است.این مقاله به تفسیر
آیه جمعه و احکام نماز جمعه و آثار دنیوی آن میپردازد.
خلاصه ماشینی:
"2-وقت نماز جمعه در آیه جمعه، زمان برگزاری نماز جمعه، صریحا روز جمعه، تعیین گردید، که شامل طلوع خورشید تا غروب آن میشود، ساعت و وقت خاصی از روز جمعه تعیین نشده است، بنابراین آیا اقامه نماز در هر ساعتی از روز جمعه مجاز است؟به گونهای که اختیار با مکلف بوده باشد و واجب موسع شمرده شود؟یا اینکه لزوما باید در وقتی خاص برگزار شود، به گونهای که واجب مضیق بوده باشد، که اقامه آن در غیر آن وقت جایز نباشد؟ فقهاء نسبت به وقت نماز جمعه، اختلاف نظر دارند، اگر چه مشهور فقهاء اسلام ابتداء وقت بجا آوردن نماز جمعه را هنگام زوال خورشید و فرا رسیدن ظهر دانستهاند(ر -ک بدایة المجتهد 1/157، المجموع 4/511، تذکرة الفقهاء 4/8، الجامع لاحکام القرآن 18/105، شرح نووی بر صحیح مسلم 6/148)ولی احمد بن حنبل اقامه نماز جمعه پیش از زوال خورشید و فرا رسیدن ظهر را جایز دانستهاند(ر-ک المغنی 2/209، بدایة المجتهد 1/157، الشرح الکبیر 2/163)که این نظریه به ابو الصدیق (الجامع الأحکام القرآن 18/105)و اسحاق(شرح نووی بر صحیح مسلم 6/148) نسبت داده شد، و بعضی از یاران احمد بن حنبل اول وقت نماز جمعه را وقت برگزاری نماز عید(المغنی 2/209، المجموع 4/511)دانستهاند، و شیخ اکبر محی الدین بن عربی گفتهاند:مکلف مخیر است که نماز جمعه را پیش از ظهر اقامه نماید، یا بعد از ظهر (الفتوحات المکیه 7/52)بنابراین کسی که نماز جمعه را پیش از ظهر، بجا آورد، مصیب است، کسی که بعد از ظهر بجا آورد، مصیب است، آنچه که من به آن عقیده دارم، این است که بجا آوردن نماز پیش از ظهر، اولویت دارد، زیرا پیش از ظهر، زمانی است نماز واجبی در آن تشریع نشده است، لذا شایسته است مکلف در تمام اوقات توجه به حق- سبحانه-نماید، در نتیجه بجا آوردن نماز جمعه پیش از ظهر اولویت دارد(الفتوحات المکیه 7/57) چونکه احمد بن حنبل و اسحاق وقتی خاص از روز جمعه را برای بجا آوردن نماز جمعه متعین نمیدانند، گفتهاند:نماز جمعه بر کسی واجب است که بانگ اذان نماز جمعه را شنیده باشد، و از زهری نیز روایت شده که نماز جمعه را بر کسی که اذان را شنیده واجب دانستهاند، و دار قطنی از پیامبر(ص)روایت کردند که فرمودند: «انما الجمعة علی من سمع النداء»(الجامع لأحکام القرآن 18/104) ریشه این اختلافات-چنانکه گفته شد-این است که در قرآن زمان اقامه نماز جمعه متعینا مشخص نشده است، بر اساس سنت قولی و فعلی رسول الله(ص)وقت آن مشخص گردیده، که فی الجمله نسبت به سنت هم اختلاف وجود دارد، چنانکه سید محمد عاملی گفتهاند: وظایف شرعی صرفا از صاحب شریعت استفاده میشود، و نسبت به آن وظایف به ویژگیهای و صفاتی که در روایات و نقل توصیف شده، بسنده میشود، بنابراین آنچه از فعل پیامبر(ص)در مورد نماز جمعه نقل گردیده، این است که بعد از زوال خورشید، اقامه نماز میکردند، در نتیجه ذمه مکلف جز با بجا آوردن نماز جمعه بعد از فرا رسیدن ظهر، مبرا نمیشود."