چکیده:
یکی از مسائل بحثانگیز دنیای امروز، فلسفه مجازات است. در فلسفه مجازات از چرایی نه چیستی آن
سخن به میان میآید که از آن به مبنای مجازات یا اهداف مجازات نیز میتوان تعبیر کرد.
برای مجازاتها اهداف متعددی ذکر نمودهاند، از انتقام که یکی از اهداف مجازاتها در جوامع غیر متمدن
است گرفته تا بازدارندگی عمومی و عبرتآموزی دیگران و تحقق عدالت، مورد بحث جدی میان متخصصان
حقوق کیفری، جرمشناسان و فیلسوفان قرار دارد. نظام کیفری در حقوق اسلام نیز از مقام و موقعیت ویژهای
برخوردار است و مواجه با بیشترین چالشهاست. پارهای از کیفرهای ملحوظ در این نظام مورد نقد واقع شده
است. تردید نمیتوان کرد که تأسیس یک نظام کیفری کارآمد و عدالتگستر بدون توجه به سیاست کیفری
روشن که عدالت کیفری را در بطن خود داشته باشد میسور نیست و قطعا ترسیم سیاست کیفری بدون نگاه
عمیق به اهداف مجازاتها موفقیتآمیز نخواهد بود. در این مقاله کوتاه کوشیدهایم اولا روشن سازیم در حقوق
کیفری اسلام به فلسفه و اهداف مجازاتها توجه شده و تعبیه پارهای از نهادها در این راستا است و ثانیا مجازات
علی الاصول و دست کم در جرایمی که تعدی به حق الله محسوب میشود مطلوبیت نفسی ندارد.
خلاصه ماشینی:
"اعتلای شخصیت انسانها یکی از اهداف بلندی است که دولت اسلامی باید در تحقق آن بکوشد و هر چند ممکن است تحمیل مشقت و مجازات مجرمان در مواردی این هدف را تسهیل نکند بلکه دور کردن فرد از جامعه و روانه کردن او به زندان، روح او را آزرده ساخته، موجبات سقوط بیشتر وی را فراهم آورد و نیز اگر چه ممکن است هتک حرمت و بیآبرویی که لازمه اجرای هر مجازاتی است، در برخی موارد به سبب وجود پارهای از شرایط، جنبه اصلاحی و تربیتی به خود نگیرد، اما به هر حال نمیتوان مجازات را فاقد ارزش اصلاحی و تربیتی دانست.
آیه دیگری از قرآن یکی از علل دور افتادن کافران بنی اسرائیل از رحمت خداوند را بازنداشتن یکدیگر از منکرات، یعنی ترک نهی از منکر ذکر کرده است: «کانوا لایتناهون عن منکر فعلوه لبئس ما کانوا یفعلون» (3) پیامبر بزرگوار اسلام صلیاللهعلیهوآله در یکی از سخنان بلند خویش، بیتوجهی به اقامه حدود الهی و عدم رعایت تساوی همگان در برابر قانون را سبب هلاکت و نابودی برخی از جوامع دانسته است: «انما اهلک من کان قبلکم انهم کانوا اذا سرق فیهم الشریف ترکوه و اذا سرق فیهم الضعیف اقاموا علیه الحد» (4) نوع دوم: مجازاتهایی که در نظامهای کیفری و قوانین جزایی پیشبینی میشود و فقیهان اسلامی با اعتماد به منابع فقه، آن را استنباط میکنند و حاکمان جوامع اسلامی مکلف به اجرای آن هستند، مجازاتهایی از نوع قصاص در قتل عمد، قطع دست سارق، زدن تازیانه و مانند آن."