چکیده:
مقدمات تدوین و تألیف شاهنامه از دوره سامانیان شروع شد و در دوره غزنویان به انجام رسید.با تألیف شاهنامه ایرانیان صاحب یک اثر حماسی شدند که منشأ در هویت باستانی آنها داشت.ازاینرو همواره مورد توجه ایرانیان قرار گرفت و به تدریج بازتاب هنری وسیعی پیدا کرد.نقالان و داستانگویان به نقل آن در دربارها و مجامع عمومی پرداختند و نقاشان و نگارگران به تصویرپردازی مجالس آن بر دیوار قصرها و روی سفالینهها و کاشیها مبادرت کردند و سنتی از تصویرپردازی شاهنامه را پدید آوردند.با رواج کتاب آرایی از سدهء هفتم هجری به بعد، شاهنامه از نخستین آثاری بود که توجه درباریان ایرانمدار را به خود جلب کرد و کتاب آرایی آن را وجههء همت خود قرار دادند.ازاینرو از سدهء هفتم هجری به بعد شاهنامههای مختلفی در قطعهای مختلف به وجهی زیبا کتاب آرایی شد.در این مقاله سنت کتابآرایی شاهنامه از سدهء هفتم تا اواسط سده نهم در مکتب نگارگری شیراز بررسی شده است.
خلاصه ماشینی:
"منذر شماری از تصویرگران را فراخواند تا هنرمندی بهرام را در شکارگاه تصویر کنند: فراوان مصور بجست از یمن شدند آن سران بر درش انجمن بفرمود تا زخم او را به تیر مصور کند بر حریر سواری چو بهرام با یال و کفت بلند اشتری زیر و زخمی شگفت گشاده بر او چربدستی و زور کمان مهره و آهو و شیر و گور شترمرغ و هامون و آن زخم تیر ز تیر سیه تازه شد بر حریر سواری بر افکند بر شهریار فرستاد نزدیک او آن نگار فرستاده چوشد شد بر یزدگرد همه لشکر آمد بر آن نامه گرد همه نامداران فرو ماندند به بهرام بر آفرین خواندند (همان،6751/3) از این اشارات کاملا پیداست که فردوسی با سنت نگارگری ایران آشنا بوئده و به ویژه سیر تاریخی آنرا در روزگار باستان میدانسته است.
از اینرو شاه شجاع نیز در تداوم این سنت و نیز برای رقابت با آل اینجو کتابآرایی شاهنامه را وجههء همت خود قرار داد و شاهنامهء سال 177 هجری از جملهء این برنامههای هنری او بوده که امروزه در دست است.
علاقه وی به شعر و نثر فارسی و علومی چون نجوم و طب موجب شد که هنرمندان کارگاه هنری او چندین گلچین برای وی فراهم کنند که یکی از آنها گلچین مثنویهای حماسی است در 2 جلد که جلد اول کلا شامل شاهنامه فردوسی است و 5 نگاره در بردارد و امروزه در کتابخانه چستربیتی دابلین نگهداری میشود.
این شاهنامه را یعقوب بن عبد الکریم خطاط کتابت کرد و دارای 35 نگاره است و یک سرلوح دو برگی مذهب دارد و تذهیب آن با نقوش گل و گیاه تزیین شده است."