چکیده:
یکی از موضوعاتی که هرساله، در جامعه ایرانی، مورد دقت نظر و بعضا بحث قرار میگیرد لحظه تحویل سال اعتدالی و به تبع آن روز
هفته نوروز است. آنچه که امروزه، به عنوان لحظه تحویل سال اعلام میشود، با عنایت به پیشرفتهای دانش مکانیک سماوی و دقت ابزار
رصدی است. لهذا، این سؤال به ذهن هر ایرانی خطور میکند که: چون نوروز یکی از کهنترین آیینهای ایرانیان است، در آن گذشتههای
دور که دانش مکانیک سماوی و ابزارهای رصدی به حد کمال کنونی نرسیده بود، ایرانیان، لحظه تحویل سال را چگونه تشخیص میدادند
و آیا تشخیص ایشان با آنچه امروزه تشخیص میشود، تفاوت داشته است یا نه؟در این مقاله، هم شیوه محاسباتی پیشینیان برای تشخیص لحظه تحویل سالاعتدالی، با استناد به مدارک علمی و تاریخی در دسترس، و هم روش محاسباتی در نجوم امروز، البته به اختصار، توضیح و تبیین شده
است.
خلاصه ماشینی:
"روز ساعت دقیقه ثانیه مدت سال مختار میرزا عبد العلی گوگانی 563 5 84 06 مدت متوسط سال اعتدالی-563-5-84-64 0 0 0 41 و این تفاوت 41 ثانیه در هر سال،در مدت 4831 سال،شده است 67391 ثانیه: 67391-41/4831 که معادل تقریبا همان اختلاف دو وقت تحویل سال 5831 شمسی را حکایت میکند: (32/06)+(5/0063)-67391 * اگر مقید باشیم که محاسبات استخراج هنگام تحویل به شیوهء نزدیک به 0041 سالهء معمول به ایرانیان،وقت تحویل سال را به نصف النهار تهران،به روز تاریخی و به ساعت فعلی رایج در ایران حکایت کند،لازم خواهد آمد که اختلاف 5 ساعت و 04 ثانیه تفاوت وقت تحویل سال به شیوهء ایرانی و به اعلام مرکز تقویم دانشگاه تهران(که براساس زیجهای فرنگی به دست میآید)برای سال 5831 شمسی،یعنی: 00081-5/06/06 ثانیه 04081-04+00081 و تفاوت 21 ساعت،تفاوت آغاز روز تحویلی و شروع روز تاریخی فعلی ایران، یعنی:ثانیه 00234-21/06/06 و رویهم 04216(-00234+04081)ثانیه را به عنوان یک عامل محاسباتی ثابت (K) در نظر بگیریم.
* اگر هنگام تحویل سال هریک از تقریبا 02 سال اخیر را،به همین شیوه که:اولا مبتنی بر نزدیک به 0041 سال تجربهء ایرانیان است،ثانیا از دقت نسبی بالایی برخوردار است،ثالثا همهء عوامل مؤثر(نصف النهار رصد ایرانیان،مدت متوسط سال اعتدالی،مبدأ روز تاریخی فعلی در ایران)در محاسبهء لحظهء تحویل سال،در آن منظور شده است،رابعا محاسبهء آن برای هرکس که فقط چهار عمل اصلی حساب را بداند، مقدور است،استخراج کنیم،و اوقات تحویل سال محاسبه شده را،و نیز اوقات تحویل سال اعلام شده توسط مرکز تقویم دانشگاه تهران،بر روی یک نمودار نمایش دهیم، خواهید دید که روند اوقات تحویل سال محاسبه شده یک روند موزون و قابل اعتماد را نشان میدهد،و حال آنکه اوقات تحویل سال اعلام شده توسط مرکز تقویم دانشگاه تهران،در این 02 سال اخیر،روندی غیر موزون(در 6 مورد*شکسته شده)و به همین اعتبار غیرقابل اتکاء را حکایت میکند(جدول 4 و نمودار 3)."