چکیده:
دوست دیوانه / مصور، از نخستین شاگردان بهزاد و از استادان نسل اول نگارگران دوره صفوی است که در منابع معدود موجود، تنها به
ذکر نام او بسنده شده و هیچ اطلاعی از زادگاه، سال تولد، نحوه پرورش و ورود او به دربار شاه طهماسب صفوی ارائه نشده است. همینقدر
درباره او معلوم است که از دربار شاه طهماسب صفوی رویگردان و پس از سفر به هند به ملازمت همایون پادشاه پیوسته است.در ذیل مرقع بهرام میرزا و شاهنامه شاهی دو رقم به نامهای دوست مصور و استاد دوست محمد مصور ثبت شده است، همچنین در منابع
دیگر از وجود دو استاد دیگر به نام دوست محمد خبر داده شده، و همین همنامی این هنرمندان دوره صفوی، باعث اختلاط شخصیت و
شرح حال آنها در پژوهشهای برخی از پژوهشگران معاصر شده، و در نتیجه شرح حال مختصر دوست دیوانه / مصور نیز نادرست ارائه
شده است.در مقاله حاضر، پس از بررسی منابع معدود شرح حال دوست دیوانه / مصور، به ذکر اشتباهات محققان در اختلاط نام و شرح حال او
با دیگر هنرمندان همنام وی پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
"Huart /کلمان هوار در 8091 م شرح حال مختصری از دوست محمد گواشانی (هروی)شاگرد قاسم شادیشاه،در بخش مروبط به خوشنویسان و نگارگران و دوست محمد قاطع پسر عبد الله در بخش قاطعان(بخش هفدهم)کتاب خود آورده که اقتباس بدون تغییری از متن عالی افندی است02پس از وی Sakisian /ساکسیسیان در 9291 م از دوست محمدی نام میبرد که خطاط و نقاش شاه طهماسب بوده و مرقع بهرام میرزا در برای این شاهزاده تنظیم کرده است.
45 ذکاء با یکی دانستن دوست محمد مصور با دوست محمد قاطع،تمام آثار دوست محمد مصور از جمله نقاشی«دختر هفتواد و کرم»شاهنامهء شاهی را به دوست محمد قاطع نسبت میدهد،اما طبعا نقاشی بینظیر«دختر هفتواد و کرم»نمیتواند به کسی نسبت داده شود که به قطاعی شهرت یافته است،بلکه این اثر میبایست محصول دست هنرمندی باشد که در منابع از او به بهترین نحو یاد کرده باشند،هنرمندی که شاگرد بهزاد و با سلطان محمد و میر مصور و آقا میرک معاصر بوده،و چنانچه میدانیم نام دوست محمد قاطع پسر عبد الله در فهرست هنرمندان شاهنامهء شاهی و در منابعی چون جواهر الاخبار و گلستان هنر دیده نمیشود و بالاخره آنکه در این زمینه پیرو این فرضیه هستم که از آنجایی که نگارگری در مرتبهء بالاتری از قطاعی قرار داشته،هیچ هنرمند نقاشی به عنوان قاطع شهرت نمییافته است،مگر آنکه استعداد نگارگری او از بریدههایش پائینتر بوده باشد و طبعا چنین شخصی نمیتواند خالق«دختر هفتواد و کرم»باشد."