چکیده:
پیشینهء نقاشی در ایران به گذشتههای دور(پیش از تاریخ)بازمیگردد.نمونههایی از این نقاشیها را میتوان در غارهای کوههای لرستان و سفالهای منقوش کشفشده در کندوکاوهای باستانشناسی در فلات مرکزی ایران دید.در دوره تاریخی نیز نقاشیهایی در شوش،کوه خواجه،«پنج کنت»و«دورااروپوس»مشاهده شده است.این روند در دوران اسلامی،از جمله درصدر اسلام،در سلسلههای سلجوقی،ایلخانی و تیموری ادامه داشته و به دورهء صفویه رسیده است.نقاشی روزگار صفویه به دو دوره تقسیم میشود:دورهء اول شامل مکاتب تبریز و قزوین،و دورهء دوم شامل مکتب اصفهان است. در اواخر دورهء صفویه مکتب جدیدی در نقاشی ایران ظهور میکند:«مکتب قاجاری».این مکتب به دلیل برخورداری از نوآوری، باعث به وجود آمدن سبکهای نوینی در نقاشی ایران میشود؛سبکهایی مانند تکچهرهء زنان،نقاشی قهوهخانه و نقاشی درباری.
خلاصه ماشینی:
"نقاشی روزگار صفویه به دو دوره تقسیم میشود:دورهء اول شامل مکاتب تبریز و قزوین،و دورهء دوم شامل مکتب اصفهان است.
(تصویر 1) نفیسترین متن نگاشته شده در نیمهء اول حکومت صفویه در مکتب تبریز،«خمسه نظامی»است که کاتب بزرگی به نام محمود نیشابوری آن را بین سالهای 9351 تا 3451 میلادی برای شاه طهماسب در تبریز کتابت کرده است.
موفقترین این جوانان، «محمد زمان»بود که مسیر تاریخ نقاشی ایران را تغییر داد و آثار او سرمشق نقاشان قرن دوازدهم و سیزدهم هجری قرار گرفت و این پیروی تا زمان روی کار آمدن نقاش معروف قاجاری،ابو الحسن ثانی ملقب به«صنیع الملک غفاری»،ادامه داشت3.
زنان در نقاشیهای این دوره کلاههای مخروطی به سر میکردند که گاه اشکالی نیز بر آن ملیلهدوزی شده بود،ولی اغلب از روسری ساده یا نقشدار استفاده میکردند که گاه جقههایی به آن چسبیده بود(تصویر 2).
(تصویر 3) از ویژگیهای دیگر نقاشی مکتب اصفهان این است که کتب خطی در این دوره کمتر مصور شد و به جای آن در اواخر سلطنت شاه عباس دوم،و به عبارتی اواخر دورهء صفویه،دیوارها به نقاشیهای بزرگ و کوچک آراسته شدند و رنگهای روغنی به جای رنگهای درخشان و رقیق و آبرنگهای لطیف به کار رفتند.
2. شیوهء نقاشی درباری(تصویر 6) در دورهء سلطنت فتحعلی شاه قاجار،بیشترین گرایش به نقاشیهای سنتی پیش از اسلام (نقاشیها و حجاریهای هخامنشی و ساسانی)یافت میشود و به عبارتی نقاشیها در این دوره باستانگرا میشود.
3. شیوهء نقاشی زنان(تصویر 7) تصویرگری زن در نقاشی ایران از اواخر دورهء صفویه آغاز میشود که علت آن را باید تأثیرپذیری نقاشی این دوره از فرنگ دانست."