خلاصه ماشینی:
"03 اکنون میدانیم که فارابی درهمپیوندی آموزههای ارسطویی و اسکندرانی و نوافلاطونی،از روش برنهادهء همگنان اسماعیلیاش،و به ویژه ابو حاتم رازی،بهره گرفته است؛چنان که بهرهگیری موفق او از آموزهء عقل فعال در نبوتشناسی و نظریهپردازی سیاسی هم در این رهیافت ریشه دارد؛13و چنان که پیش از این هم گفتهام ابو نصر در فصلهای بیست و هشتم و بیست و نهم کتاب آراء اهل المدینة الفاضلة در یادکرد انواع حکومتها تحت تأثیر آموزههای اسماعیلی بوده است.
23 هانس دایبر هم،در نقد نظر ریچارد و والتسر دربارهء ریشههای نوافلاطونی نبوت شناخت فارابی،آموزههای معلم ثانی در این زمینه را آمیزهای یگانه و منحصربفرد از آراء ارسطو دربارهء فلسفهء عملی و اخلاقیات سیاسی و آراء افلاطون و اسکندر افرودیسی دربارهء عقل فعال میداند و به روشنی برمینماید که ابو نصر در ترکیب این گرایشهای مختلف فلسفی«حتما تحت تأثیر اندیشهء اسماعیلی دربارهء کلی بودن دین حقیقی،دربارهء اعتقاد به خدای واحد و اعتقاد به عادلانه بودن قوانین او قرار گرفته است.
نک:پیوفیلیپانی-رونکونی،«نکاتی چند دربارهء اصطلاحات فلسفی کتاب گشایش و رهایش»، یادنامهء ناصر خسرو،مشهد،5531 ش،صص 344-734؛او در مقالهای با عنوان ذیل به بررسی ام الکتاب،از آثار مورد توجه اسماعیلیهء آسیای مرکزی همت گماشته است: (به تصویر صفحه مراجعه شود) گفتنی است که مؤلف این مقاله،مترجم رسالهء ام الکتاب به زبان ایتالیایی نیز بوده و به همین دلیل،دربارهء آن به تحقیق جامعی دست یازیده است؛تحقیقی که بنیادش بر فرضیهء بس بغرنج او در باب خاستگاه این رساله و چگونگی رسیدنش به آسیای مرکزی قرار دارد."