چکیده:
به گواهی تاریخ،بررسی و تحلیل هرمنوتیک و بهطور کلی روشهای فهم متون،بهویژه متون دینی،پیش از سایر رشتهها ضرورت دارد،زیرا هر دین و جامعهء دینی باانبوهی از برداشتهای متفاوت و گاه متناقض،بستر تاریخی خود را ادامه میدهد که منشأ درگیریها و نزاعهای کلامی،فقهی و بهطور کلی دینشناسی شد است.ریشهء دشوار فهمی انسان در مواجهه با متون قدسی چیست؟تأویل چیست و تفسیر کدام است؟آیا تأویل محدود به حدود متن است؟شرط دستیابی به تأویل صحیح چیست؟نگارنده در این مقاله کوشیده است طی مباحثی به کاوش در این مسائل بپردازد.
خلاصه ماشینی:
"هرمنوتیک یا همان تأویل در اسلام گرچه بهگونهء مستقلی مطرح نشد،اما مورد غفلت نبوده است،بلکه اندیشمندان علوم قرآنی و اصولی در آثار خود جهت دستیابی به اهداف فقهی و تفسیری به مباحثی از جمله علم تفسیر و تفاوت آن با تأویل،روشها و مناهج تفسیری و انواع تفسیر نقلی رمزی،اشاری،شهودی،عقلی و اجتهادی،تفسیر قرآن به قرآن،تفسیر به رأی و مباحث الفاظ همچون علم به وضع،انواع دلالتهای تصویری،تصدیقی اولی و تصدیقی ثانوی،کشف مراد مؤلف و متکلم و مسئلهء«ظهور»و غیره پرداختند.
منظور از«احکام محکمات قرآن»در آیهء 7 آل عمران اتقان و ثبات خاصی است که در این قبیل از آیات وجود داشته و به واسطهء آن اتقان در دلالت کردن بر مدلول خود تشابهی ندارد؛لذا باید گفت قرآن احکام را برای بعضی آیات،پس از نزول و تفصیل آنها ثابت میکند؛ولی در سورهء هود آیهء 1«احکام»قبل از نزول و تفصیل موردنظر قرار میگیرد یعنی به تمام آیات ناظر میگردد.
چنانکه در خصوص متشابهات نیز همینطور است،یعنی تشابه در آیهء 23 سورهء زمر بدین معنا است که تمام آیات قرآن قرآن دارای نظم واحد هستند،از حیث سلوب و روش تشابه کامل دارند،اما متشابهات در آیهء 7 سورهء آل عمران شامل آیاتی میشود که مصداق و مدلول واقعی آنها درنظر ابتدایی برای سامع روشن نیست یعنی در نگاه اول این آیات با معانی و مصادیق دیگر اشتباه میشوند و این تشابه همچنان برقرار است تا زمانی که آیات مذکور به«محکمات» رجوع داده شوند و اینچنین معانی واقعی ر کدام از آنها روشن میگردد."