چکیده:
مبانی فهم و تفسیر قرآن از عناوین جدید در مباحث قرآن پژوهی است. مبانی فهم و تفسیر قرآن به آن دسته از پیش فرض ها٬ اصول موضوعه و باورهای اعتقادی یا علمی می گویند که مفسر با پذیرش و مبنا قرار دادن ان ها به تفسیر قرآن می پردازد. مبانی گاهی صدوری است و مربوط به صدور قرآن مجید از ناحیه ی ذات اقدس حق تعالی است و گاهی دلالی است و مربوط به فرایند فهم مراد خداوند است٬ استاد مطهری مبنای اول را اصالت انتساب و مبنای دوم را اصالت مطالب و معارف قرآن نامیده اند که از این رهیافت به اصل دیگری٬ یعنی الاهی بودن قرآن به منزله ی معجزه ای جاوید می توان دست یافت.
از مهم ترین مبانی دلالتی فهم قرآن کریم طبق آیات قرآن و دلایل عقلی٬ امکان فهم قرآن است و مبانی دیگر عبارتند از: استقلال قرآن در دلالت٬ ارجاع متشابهات به محکمات٬ دوری از هوای نفس٬ تفسیر با امور قطعی و علمی٬ جهانی و جاودانگی.
افزون بر مبانی فوق استاد عواملی را به مثابه ی تÃثیرگذار در فهم قرآن از جمله آشنایی با زبان عربی٬ تاریخ اسلام٬ اسباب نزول٬ احادیث و بینش و تدبر را مطرح کرده است.
خلاصه ماشینی:
"استاد مطهری با توجه به شیوههای مختلف انتقال معنا،بعد معنوی و تأثیرگذاری را درزبان قرآن اصل میدانند بر خلاف بیشتر دیدگاههای فوق که به بعد ظاهری توجهکردهاند،ایشان زبان قرآن را زبان منطق و تعقل و زبان دل میداند،ایشان مینویسد کهقرآن با زبان منطق و استدلال با مخاطب خود سخن میگوید اما جز این زبان،قرآن زباندیگری نیز دارد که مخاطب آن عقل نیست بلکه دل است و این زبان دوم،احساس نامدارد،آنکه میخواهد با قرآن آشنا شود و بدان انس بگیرد میباید با این دو زبان هردو آشنایی داشته باشد و هردو را در کنار هم مورد استفاده قرار دهد.
فسیر با امور علمی و قطعی شرح و توضیح کلام خداوند با امور ظنی و احتمالی از مصادیق سخن گفته بدون علم دربارۀ قرآن است که احتمال تفسیر به رأی و شبهۀ«افتراء علی الله»در آن وجود دارد،قرآن کریم در این مورد هشدار میدهد:{/و لا تقف ما لیس لک به علم/}(اسراء:36)«ازچیزی که علم به آن نداری پیروی مکن» امام صادق علیه السلام از پدرانش از رسول خدا صلی الله علیه آله نقل میکند که آن حضرت فرمود:ازظن دوری کن چرا که اعتماد بر ظن و گمان اعتماد بر دروغترین دروغها است(بیتا):(حر عاملی ج 18،38).
استاد مطهری شناخت قرآن را از این جهت بهسان شناخت طبیعت میداند کهرازهای در هردو وجود دارد که حل نشده است و در آینده حل خواهد شد،ایشان مینویسد:قرآن نیز چون طبیعت کتابی است که برای یک زمان نازل نشده است اگر غیراز این بود در گذشته همۀ رازهای قرآن کشف میشد و این کتاب آسمانی جاذبه و تازگیو اثربخشی خود را از دست میداد."