چکیده:
پیشینه سفر از جایی آغاز می شود که انسان جستجوگر در پی یافتن دنیای آرمانی از محدوده مکرر دانستهها می گریزد تا به نادانستهها دست یابد، زمانی دیگر گونه، مکانی دیگر و دیدی نو بیابد و به جهان بینی تازه ای برسد تا دنیای درون را متحول کند. سفر به دنیای خیال، دنیای مردگان، سفرهای تفریحی، زیارتی، سیاسی، فضایی و سفرنامهنویسی در هر دوره تاریخی و علل اجتماعی گرایش به سفر و سفرنامهنویسی مطالبی است که در این مقاله به آن اشاره شده است. در انتها آماری از مجموع 389 سفر نامه که به لحاظ صورت. جنسیت، موضوع، جغرافیا و زمان تفکیک شده اند ارایه شده است.
خلاصه ماشینی:
گاه در جستجوی منِ گمشدهاش به درون خود سفر کرده، گاه در جستجـوی زندگی پس از مرگ و جاودانگی روح به عالم ارواح سفر کردهاست وگاه برای آگاهی از سرزمینهای ناشناخته و کمشناخته به گشت و گذار در جهان واقعی پرداختهاست و کنجکاوی خود را زمانی با سفرهای تفریحی و زمانی دیگر با تکیه بر اعتقادات مذهبی و رسیدن به مراد خویش در سفر های زیارتی تبیین کرده است و در دوره هایی نه چندان دور به دنبال مقاصد سیاسی - اقتصادی به ماموریت رفته است و در نیمه سده بیستم با سفر فضایی، آرزوی دیرینه بشر را برای دست یافتن به آسمان و ستارگانش به تحقق رسانده و بر عقاید موهوم خط بطلان کشیده است.
به هر حال از همین دوره بود که سیّاحان ایرانی راه اروپا و جهان را یافتند و نخستین سفیر ایران به نام صدر السلطنه (حاجی واشنگتن ) در زمان ناصرالدین شاه به ینگه دنیا (امریکا) اعزام شد و خاطرات سفر خود و جزییات ماجرا رابرای ناصرالدین شاه به تفصیل گزارش داد.
میرزا صالح شیرازی در سفرنامهاش، حاج زینالعابدین مراغهای در سیاحتنامه ابراهیم بیگ، اعتمادالسلطنه در خاطرات اعتمادالسلطنه، مهدی قلی هدایت (مخبرالسلطنه) در خاطرات و خطرات، میرزاعلی خان امینالدوله در خاطرات سیاسی و سفرنامه امینالدوله، عبدالله مستوفی در شرح زندگانی من، حاج محمدعلی سیاح در خاطرات و سفرنامه حاج سیاح، یحیی دولت آبادی در حیات یحیی و ناظم الاسلام کرمانی در تاریخ بیداری ایرانیان با آگاهی از اوضاع کشورهای خارجی به آن تحول فکری و ذهنی رسیده بودند که توجه توده غرق در خرافات و موهومات را به واقعیتهای اجتماعی جلب کنند.