چکیده:
این مقاله برنامه و برنامهریزی در ایران را با توجه به مؤلفههای اندیشه شکلگیری، پیدایش، الگوی نظری
برنامهریزی توسعه، اهداف، استراتژی، سازماندهی و عملکرد مورد بررسی و تحلیل قرار میدهد. در این ارتباط ایران
دارای نیم قرن سابقه برنامهریزی است که هفت برنامه عمرانی و توسعه (پنج برنامه قبل از انقلاب و دو برنامه بعداز
انقلاب) را تهیه و اجرا نموده است و هم اکنون در مرحله اجرای برنامه سوم توسعه قرار داد. دو برنامه هفت ساله اول و
دوم به صورت غیرجامع و بدون هدف کمی رشد و تنها به صورت مجموعهای از پروژهها و در قالب جداول تخصیص
منابع تهیه و اجرا شده بود. برنامههای سوم و چهارم و پنجم قبل از انقلاب به ترتیب به متوسط رشد سالانه 5/8 درصد،
1/13 درصد و 3/16 درصد در تولید ناخالص ملی نایل آمدند.
نکته مهم وابستگی تمام برنامههای قبل و بعد از انقلاب به درآمدهای نفتی است.
خلاصه ماشینی:
در این ارتباط ایران دارای نیم قرن سابقه برنامهریزی است که هفت برنامه عمرانی و توسعه (پنج برنامه قبل از انقلاب و دو برنامه بعداز انقلاب) را تهیه و اجرا نموده است و هم اکنون در مرحله اجرای برنامه سوم توسعه قرار داد.
با توجه به دورههای جدید در مدیریت توسعه در کشور و با رویکرد به دیدگاهها و افقهای جدید، توجه به آیندهنگری، قرار گرفتن در آغاز هزاره سوم و گسترش نگرش جدید جهانی به مدیریت توسعه و تحولات جدید دنیای پیرامون همچون پیوندهای اقتصاد جهانی و همگراییهای بینالمللی، تغییرات شدید ساختاری در اقتصاد جهانی، افزایش روزافزون اتکا تولید اقتصادی به دانش و اطلاعات، گسترش شبکههای اطلاعرسانی، تحولات مهم بازار جهانی نفت، تحولات آسیای جنوب شرقی و غیره ایجاب میکند که تجربه این نیم قرن برنامهریزی در ایران (برنامههای اجرا شده) مورد ارزیابی جدی قرار گیرد؛ تا اندوختهای از این تجارب عظیم و به عبارت دیگر انباشتی مهم از سرمایه انسانی برای انتخاب راهبردها، سیاستها و طرحهای آینده فراهم گردد.
سرانجام در 11/11/1368 اولین برنامه توسعه ایران با 8189 میلیارد ریال و با اهداف رشدی معادل 1/8 درصد در تولید ناخالص ملی، بازسازی مراکز تولیدی و جمعیت خسارت دیده از جنگ، ایجاد رشد اقتصادی با تاکید بر خودکفایی کشاورزی، مهارتورم، تامین حداقل نیازهای مردم، عدالت اجتماعی، تعیین و اصلاح الگوی مصرف، اصلاح سازمان و مدیریت اجرایی و فضایی کشور، سازماندهی فضایی و توزیع جغرافیایی جمعیت، کنترل قیمتها و پرداخت یارانه به تولیدکنندگان تهیه گردید.