خلاصه ماشینی:
"(به تصویر صفحه مراجعه شود) چینگیز خان ستمگر یا قهرمان نویسنده:پیتر هنام1 ترجمه:برخورداری مغولستان که اخیرا مورد تاختوتاز وسیع حکام چین و شوروی قرار گرفته از جوامع بستهء دنیا بشمار میرود و از سویی دیگر جوامع این نقطه از جهان را بدست فراموشی سپردهاند.
دانشمندان در این سفر اکتشافی که بنام طرح سه رودخانه اونون،تولاو خولن واقع در شرق سرزمین چنگیز خان خوانده میشود،برای دقت لازم در تحقیقات خود حتی از منابع تاریخی مبهم و افسانههای شفاهی(غیرمکتوب)نیز کمک میگیرند.
چنین نقل شده است که چنگیز خان در مقابل صلح و رفع محاصره شهر "ولاهای"از والی این شهر تقاضای یکهزار گربهء زنده و ده هزار پرنده نمود.
عوامل فرهنگی بانقراض این سلسله شدت بخشید،آقای"یه لو-چو-تای"،یک دانشمند چینی احتمال میدهد که"اکتای" فرزند و جانشین چنگیز حملهء زیر را بیان کرده است:"امپراتوریی را که بر پشت اسب فتح شده است،نمیتوان از روی اسب اداره کرد.
آقای"دولیگ جاو"معاون نخستوزیر مغولستان طی سخنانی در مراسم هشتصد و سیامین سالگرد ولادت وی گفت: "او یکی از بزرگترین نوابع تاریخ بشریت است،"تقریبا در تمام خانههای مغولها تصویر دیواری خان و یا تقویم مزین بتصویر خان بزرگ در حال نگاه کردن بپایین یافت میشود.
مدارک تاریخی مربوط به سلسلهء یوان چین حاکی است که چنگیز خان بهار سال 1121 م.
کشف قطعههایی از چینی و 6 سکهء مسی متعلق به امپراتوری چین(نیمه دوم قرن 21 میلادی مصادف با قیام چنگیز خان)کمک زیادی بتعیین قدمت این شهر کرد.
یکی از دانشمندان بازنشسته اظهار داشت:"وقتی این فکر که چنگیز خان تقریبا هشتصد سال در آرامش مخفی است،مرا مشغول میکند و وجدانم آزرده میگردد."