چکیده:
معمولا الگوی سنی ازدواج در میان اقوامی مانند ایرانیان ترکمن الگویی زودرس شناخته شده است.به عبارت دیگر غالبا قومیت را به عنوان نیرویی از نیروهای سنت،عامل کاهش سن ازدواج دانستهاند.در این مقاله برای برریس این مسئله،ابتدا مروری برآثار مردمشناختی و گزارشهای منتشر شده دربارهء سن ازدواج در میان ایرانیان ترکمن داشته و سپس از روی منابع آماری موجود،مانند سرشماریها و آمارگیرهای نمونهای در مناطق سکونتی ترکمنها به ویژه شهرستان ترکمن به تحلیل این واقعه پرداختهایم. این بررسی نشان میدهد که اگرچه در گذشته ازدواج زودرس در میان این مردم و به ویژه زنان نسبتا شایع بوده،ولی در چند دههء اخیر متوسط سن ازدواج هر دو جنس بهطور قابل توجهی افزایش یافته است و زنان و مردان بهطور متوسط در سنین نسبتا بالایی وارد زندگی زناشویی میشوند. به نظر میرسد که عامل نوسازی برافزایش سن ازدواج ترکمنها تأثیر داشته است،چنانکه افزایش سن ازدواج از زمانی شدت میگیرد که برخی از مشخصههای نوسازی مانند سواد در میان آنها رونق یافته است.اما در حقیقت،برخی هنجارهای سنتی حاکم برازدواج مانند پدیدهء درون همسری و رسم پرداخت شیربها از طرف خانوادهء داماد در ترکیب با میزانهای بالای سواد در اثر جریان نوسازی و میزانهای بالای بیکاری در اثر به هم خوردن ساختارهای اقتصادی و اجتماعی نیز تأثیر عمدهای در افزایش سن ازدواج این مردم داشته است.
خلاصه ماشینی:
"اما در حقیقت،برخی هنجارهای سنتی حاکم برازدواج مانند پدیدهء درون همسری و رسم پرداخت شیربها از طرف خانوادهء داماد در ترکیب با میزانهای بالای سواد در اثر جریان نوسازی و میزانهای بالای بیکاری در اثر به هم خوردن ساختارهای اقتصادی و اجتماعی نیز تأثیر عمدهای در افزایش سن ازدواج این مردم داشته است.
موارد اشاره شده در بالا دو واقعیت را در مورد سن ازدواج ترکمنها در ایران نشان میدهند: اول اینکه در طول چند دهه گذشته سن ازدواج در میان این گروه قومی افزایش سریعی پیدا کرده و دوم اینکه سرعت این افزایش در قیاس با کل کشور یا سایر قومیتها بالاتر بوده است.
چه عواملی ممکن است باعث اینچنین تغییرات گسترده در سن ازدواج این مردم و تفاوتهای بارز آن نسبت به سطح متوسط کشور یا استان شده باشد؟ در پاسخ به پرسش اول،اگرچه نظریات نوسازی و مبادله،به دلیل تغییرات سریع اقتصادی-اجتماعی رخ داده در چند دههء اخیر،تا اندازهء زیادی میتوانند به توجیه روند افزایش سریع سن ازدواج در میان این گروه قومی در دهههای اخیر یاری رسانند،ولی در مورد پرسش دوم،یعنی بالاتر بودن سن ازدواج این مردم و به ویژه زنان آنها به نظر میرسد این نظریات کمتر قابل کاربرد یا دفاع هستند و لازم است به متغیرهای دیگری مانند قومیت و ویژگیها و ارزشها و هنجارهای قومی توجه بیشتری مبذول شود.
جدول شمارهء 3 میانگین سن ازدواج مردان و زنان در مناطق شهری و روستایی شهرستان ترکمن در سالهای 5631 و 5731 (به تصویر صفحه مراجعه شود) مهمترین دلیلی که میتوان در مورد بالاتر بودن سن ازدواج زنان روستایی عنوان کرد،برهم خوردن ساختارهای اقتصادی در منطقه به دنبال اجرای سیاست اسکان اجباری به همراه رشد سریع جمعیت در دهههای گذشته است."