چکیده:
مقامات و مطبوعات ترکیه از همان روزهای نخست شنیده شدن زمزمه ملی شدن صنعت نفت ایران و مخالفت انگلیسیها با این امر، نگرانی خویش را از احتمال بروز درگیری میان ایران و انگلیس ابراز داشتند. دولتمردان ترکیه موضوع اختلاف ایران و انگلیس بر سر ملی شدن صنعت نفت را قربانگاه امنیت ملی و منافع ملی خویش می دانستند و ترس ترکیه از شوروی مهم ترین عامل در نحوه برخورد ترکیه در برابر این مسئله بود.
خلاصه ماشینی:
"تا اینکه در 71 اوت 6491 یعنی یازده روز قبل از انقضای مدتی که برای تجدید نظر در قرارداد مونترو پیشبینی شده بود، کرملین یادداشتی برای آنکارا نوشت و رونوشت آن را به لندن و واشنگتن فرستاد و ضمن آن اعلام داشت که ترکیه در زمان جنگ نتوانسته است مانع استفاده از تنگهها علیه دول ساحلی دریای سیاه شود و لذا این حق باید از آن دولت سلب گردد.
ترکها مسألهء ملی شدن صنعت نفت در ایران و بروز اختلاف بین ایران و انگلیس را از زاویهء خطر شوروی برای ترکیه مینگریستند و نقش روسها را در این ماجرا،از نقش نیروهای داخلی ایران بیشتر و تأثیرگذارتر میدانستند و معتقد بودند کرملین و کمونیستها عامل اصلی ماجرای نفت در ایران هستند:«چون روسها میل دارند نفت را در آبادان دست نخورده تصرف و تصاحب نمایند،لهذا حساب کرده اصرار دارند که اول نفت ملی گردد و بعد به وسیلهء حزب کمونیست،ایران را به سهولت طعمهء خویش قرار دهند و نفت را صاحب شوند».
گذشت زمان به ترکها ثابت کرد که در تحلیلهایشان دربارهء نهضت ملی شدن نفت ایران اشتباه کردهاند؛چنانکه روزنامهء آگین در تاریخ 1331/9/51 نوشت:«یک سال و نیم قبل دکتر مصدق روی کار آمد و جهت نجات ملت به مبارزه پرداخت، ولی متأسفانه وقتی که شرکت انگلیسی راجعبه نفت آبادان خلع ید کرد،همهء همقطاران و رفقای ما،اخبار آژانسها را که از منابع معلوم الحال میگرفتند،کاملا صحیح دانسته و نوشته بودند: ایران نظرش این است که نفت را از انگلیس گرفته به شوروی بدهد،در صورتی که از آن تاریخ یک سال و نیم گذشته و به روسها نفت داده نشده،بلکه تصمیم گرفته شده است امتیاز شیلات نیز نفسخ و ملغی گردد»."