چکیده:
در پی واگذاری حق قضاوت کنسولی به روسیه و در نتیجه، گسترش روابط اقتصادی و سیاسی میان ایران و دولتهای غربی در نیمه سده نوزدهم، به تدریج عهدنامه هایی در زمینه تجارت، اقامت، دریانوردی و معاهدات سیاسی با نام “عهدنامه مودت” میان ایران و این کشورها بسته شد و بیشتر دولتهای غربی از امتیاز کاپیتولاسیون در ایران بهره مند شدند.
خلاصه ماشینی:
"در سال 8071 برای نخستین بار از طرف«شاه سلطان حسین»، فرمانی صادر شد که برخی امتیازات و شرایط کاپیتولاسیون را به نفع فرانسویانی که وارد ایران میشدند،در بر میگرفت؛به طوری که در مواد 61 و 71 این فرمان به صورت رسمی،حق قضاوت کنسولی در دعاوی بین اتباع فرانسوی و طرفهای ایرانی،پیشبینی شده بود.
8 آثار حقوقی عهدنامهء ترکمن چای به طوری که پیشتر اشاره شد،پیش از تنظیم عهدنامهء ترکمن چای(3421/8281 ق) رژیم قضاوت کنسولی بنا به ملاحظههای سیاسی-تجاری،به طور اختیاری و با رعایت شرط عمل متقابل،از طرف ایران نسبت به اتباع برخی از ممالک اروپایی برقرار شده بود،اما عهدنامهء ترکمن چای،نظام جدیدی را بر سازمان قضایی ایران تحمیل کرد که براساس آن،کنسولها و کارمندان کنسولگریهای روس و بسیاری از دول اروپایی،در عمل،نقش قاضی و حتی مجری احکام قضایی را در محدودهء سرزمینی ایران به عهده داشتند که این عمل،مغایر با اصل حاکمیت ملی دولتها بود،زیرا عهدنامه،صلاحیت دخالت و حضور کنسولهای روسیه و نمایندگان آنان را در دعاوی مدنی و جزایی تعیین کرده بود.
هـ)کودتای سوم اسفند 9921 شرایط پس از جنگ جهانی اول و جابجایی قدرت در نظام جهانی،نه تنها اوضاع بین المللی را با نابسامانی روبرو کرد،بلکه در ایران نیز،آشفتگی اوضاع ناشی از انقلاب مشروطه،اشغال ایران و انعقاد قرارداد 9191 و جنبشهای استقلالطلبانهء محلی،کشور را به مرز نابودی کشانده بود؛به طوری که پس از تشکیل«پلیس جنوب»توسط دولت انگلیس،تقریبا تمام کشورهای غربی برای تأمین امنیت اتباع خود در ایران،به اقدام مشابهی با حجم و شکل متفاوت دست زده بودند."