چکیده:
این نوشته می کوشد با توجه به اسناد مرکز اسناد وزارت امور خارجه، چگونگی ورود و استقرار مهاجران ارمنی به ایران، رقابتهای داخلی میان آنان از جمله رقابت میان هنچاک ها و داشناک ها، دخالت بلشویکها در امور آنان و چالشهایی که به سبب حضور و فعالیتهای آنان در ایران، در روابط ایران و شوروی به وجود آمده، توضیحی ارائه دهد.
خلاصه ماشینی:
"4در بین پناهندگان،علاوه بر مردم عادی، تعداد زیادی از نخبگان سیاسی و نظامی و دولتمردان سابق ارمنستان حضور داشتند که حضور آنها در تبریز باعث شد دولت شوروی فشار زیادی را برای باز گرداندن و یا اخراج آنان از آذربایجان ایران وارد آورد.
51 سفارت شوروی در پاسخ به این گزارش،به وزارت خارجهء ایران اعلام کرد که در نشریهء «آسپارز»که متعلق به ارامنهء کالیفرنیای آمریکاست،بیانیههایی به نام جمهوری ارمنستان به امضای ترهاکوپیان و میناخوریان منتشر میشود و از آنجایی که دول آمریکا و اروپا هنوز آنان را به عنوان رؤسای جمهوری ارمنستان به رسمیت میشناسند و دولت جمهوری شوروی ارمنستان شناخته و قرارداد مودتآمیز بسته است-تعارض دارد.
12 فرماندهء نظامی آذربایجان،«سرلشگر اسماعیل امیر فضلی»دربارهء ادعای روسها مبنی بر کمک مالی به ارامنه نوشت که«[من]در جلسهای جهت اهدای تصدیقنامه به سی و دو نفر از شاگردان مدرسهء ارامنهء تبریز که تبعهء ایران هستند،شرکت کرده و برای تشویق و ترقی مدرسه- مانند دیگر مسئولین-مبلغ دویست تومان کمک مالی نموده و این مساعدت به اتباع و مدارس ایرانی است و این موضوع نمیتواند مورد سوء ظن سفارت شوروی قرار گیرد».
63 وزارت خارجهء ایران ادعای کنسول شوروی در تبریز را،مبنی بر حمایت مأموران نظمیه از داشناکسیون در ماجرای ضرب و شتم سه نفر اتباع شوروی،رد کرد و نسبت به دخالت سرکنسولگری در امر انتخابات و تبلیغات و تحریک جوانان ارامنه،اعتراض و نارضایتی خود را نسبت به عملیات الکساندریان،بابایان،بارخودارف اظهار نمود و خواستار جلوگیری از ادامهء اقدامات آنان شد."