چکیده:
در شهریور 1320 هواپیماهای جنگی شوروی شهر زنجان و شماری دیگر از شهرهای شمالی کشور را بمباران کردند و این نخستین نشانهء نقض آشکار بیطرفی ایران در جنگی بود که نه در شروع آن نقشی داشت و نه در ادامهء آن.پیامدهای این جنگ ناخواسته را در زنجان به دو دستهء کوتاه مدت و درازمدت میتوان تقسیم کرد.از پیامدهای کوتاه مدت جنگ میتوان به اشغال زنجان به دست نیروهای شوروی و دخالت آنان در امور اداری،انتظامی و اقتصادی منطقه اشاره کرد.از پیامدهای درازمدت آن نیز میتوان ایجاد و تقویت حزب توده را برشمرد. با پایان یافتن جنگ جهانی دوم،اگرچه پیامدهای کوتاه مدت جنگ نیز تمام شد،پیامد درازمدت آن همچنان ادامه یافت؛اشغال زنجان به دست فرقهء دموکرات آذربایجان نتیجهء این پیامد بود و از آن پس تا اواسط دههء سی؛یعنی نزدیک به ده سال پس از پایان جنگ،حضور حزب توده در این شهر محسوس بود،آنان زنجان را درگیر منازعات سیاسی و نظامی خطرناکی کردند. این مقاله بر آن است که به پرسشهای زیر پاسخ گوید: 1.اشغال زنجان در جریان جنگ جهانی دوم با چه زمینههایی و چگونه صورت گرفت؟ 2.با توجه به قرار داشتن زنجان در حوزهء اشغال شوروی،آنان چگونه در امور این شهر دخالت میکردند؟ 3.جنگ جهانی دوم چه پیامدهای اقتصادی و سیاسی در زنجان داشت؟
خلاصه ماشینی:
"مسعود بیات* *مقاله زنجان در جنگ جهانی دوم چکیده: در شهریور 0231 هواپیماهای جنگی شوروی شهر زنجان و شماری دیگر از شهرهای شمالی کشور را بمباران کردند و این نخستین نشانهء نقض آشکار بیطرفی ایران در جنگی بود که نه در شروع آن نقشی داشت و نه در ادامهء آن.
با پایان یافتن جنگ جهانی دوم،اگرچه پیامدهای کوتاه مدت جنگ نیز تمام شد،پیامد درازمدت آن همچنان ادامه یافت؛اشغال زنجان به دست فرقهء دموکرات آذربایجان نتیجهء این پیامد بود و از آن پس تا اواسط دههء سی؛یعنی نزدیک به ده سال پس از پایان جنگ،حضور حزب توده در این شهر محسوس بود،آنان زنجان را درگیر منازعات سیاسی و نظامی خطرناکی کردند.
چند سال پس از پایان جنگ اول،استالین در شوروی روی کار آمد و با توجه به رقابتی که با کشورهای صنعتی سرمایهداری داشت،گامهای بلندی به سوی صنعتی شدن و تأمین امکانات دفاعی و تهاجمی برداشت؛به گونهای که در آستانهء حملهء هیتلر به شوروی،این کشور یکی از کشورهای صنعتی جهان محسوب میشد و همانند دیگر کشورهای صنعتی،نیاز فراوانی به مواد اولیه و بازار فروش داشت و این در حالی بود که بیشتر امکانات در اختیار دولتهای پیروز واقعی جنگ اول؛یعنی انگلیس و فرانسه بود و از این رو شاید جنگ جهانی دوم برای روسها یک ضرورت بود تا نظام ناخواستهء حاکم بر نظام بینالملل را برهم زنند.
گویا فرمانداری زنجان نظر به اهمیت نظامی این راه برای نیروهای شوروی و اهمیت اقتصادی آن برای توسعهء زنجان میکوشیده است با توجه به تکنولوژی پیشرفتهء روسها،تکمیل و راهاندازی این راه را به آنان واگذار کند و در واقع تنها فایدهء جنگ برای زنجان همین یک مورد بود."