چکیده:
نگاه سنتی به معقولیت معرفت شناختی در حیطه علم تجربی، متفاوت از نگاه جدید به این مساله است. تمایز گروی، دستوری بودن نظریه توجیه ، مبنا گروی سنتی ، تاکید بر روش استنتاجی قیاسی و استقرایی ، تمایز مقام گردآوری و داوری، عینیت گرویمعرفت شناختی، نظریه مطابقت در حیطه صدق ، لزوم دقت زبانی ، ارزشهای معرفتی همچون کلیت، ضرورت ، یقین و اطلاق ، از ویژگیهای نگاه سنتی به معقولیت معرفت شناختی می باشد. نگاه سنتی به بحث معقولیت، نگاه دستوری استو به همین علت در تقابل با دیدگاه فیلسوفانی همچون کوهن و فایرابند است که نگاهی توصیفی به معقولیت دارند.
خلاصه ماشینی:
تمایزگروی،دستوری بودن نظریۀ توجیه،مبناگروی سنتی،تأکید بر روش استنتاجی قیاسی و استقرایی،تمایز مقام گردآوری و داوری،عینیتگروی معرفتشناختی،نظریۀ مطابقت در حیطۀ صدق،لزوم دقت زبانی،ارزشهایی معرفتی همچون کلیت،ضرورت،یقین و اطلاق،از ویژگیهای نگاه سننی به معقولیت معرفتشناختی میباشد.
{o(1) yranoituloveR o} {o(2) evitamroN o} {o(3) evitpircseD o} {o(4)-البته برخی بر این ادعا هستند که دیدگاه کوهن،صرفا توصیف فعالیتهای علمی نیست و متضمن نگاه دستوری نیز میباشد(نک:چالمرز،1378،ص 118)o} {o(5) ytilanoitar lacissalC o} {o(6) ytilanoitar lacissalcnoN o} &%02404SEOG024G% نخست آنکه،معقولیت مورد بررسی در اینجا،معقولیت معرفتشناختی{o1o}و خصوصا معقولیت در حیطۀ علوم تجربی باشد.
البته معلوم است که تفاوتهایی میان این فیلسوفان وجود دارد،بهگونهای که گاهی در بررسی تاریخی معقولیت از دو نوع معقولیت ارسطویی و دکارتی نام برده میشود که هریک دارای ویژگیهای خاص خود میباشد.
در اینجا نیز با مسألۀ ارادی بودن باور،مرتبط میشویم؛ فاعل شناسا،در پذیرش یک باور یا نقیض آن،دارای اختیار است و به همین دلیل،دارای وظیفۀ معرفتشناختی پذیرش باور صادق است و این وظیفه وقتی حاصل میشود که شخص،دلایل کافی را بر صحت یک نظریه اقامه کند.
این مطلب،نهتنها توصیفی از یک واقعیت است،بلکه دستوری معرفتی نیز میباشد،درصورتیکه کسی ادعا کند که قبلا باوری را صادق و پایه میانگاشته ولی اکنون برایش معلوم شده که به گزارهای کاذب باور داشته باشد،اما تغییری چندان در باورهای خود ندهد،فردی محسوب میشود که مخالف مشی عقلاء عمل کرده است.
عینیت و صدق باورهای انسان نسبت به عالم واقع،هنگامی حاصل میشود که شخص علاوه بر رعایت وظیفه معرفتشناختی در باب نقش آینهوار ذهن در مواجهه با عالم،به وظیفۀ معرفتی دادن نقش آینهوار به زبان در مقام بیان باورهای ذهنی نیز عمل کند.