چکیده:
است.این روش هرچند برای غربیان مفهومتر و مقبولتر است این ایراد را دارد که از سیستم جامعی جهت ارجاع مدخلهای هممعنا بیبهره است1که البته نقد و بررسی جامع این دایرة المعارف فرصت گستردهای لازم دارد. به لحاظ اهمیت نقطهنظر مستشرقان پیرامون مباحث اسلامی،در این نوشتار ترجمهء یکی از مقالات دایرة المعارف مذکور با عنوان«یوسف»به قلم اس.گلدمن ارائه میشود.امید است ترجمهء این قبیل آثار،گامی در جهت آشنایی با دیدگاههای اسلامشناسان غربی باشد. استفاده کردهاند.ایشان حتی اسامی خاص و اعلامی چون آدم،ابراهیم، هارون،هابیل،قابیل،یأجوج و مأجوج و مانند آن را همانند دایرة المعارف اسلام بر اساس تلفظ عربی،آوانگاری نمیکنند،بلکه برمبنای ادبیات کتاب مقدس،معادلهای انگلیسی آنها را به کار بردهاند. البته اگر اسم خاص با اصطلاحی که به عنوان یک مدخل به کار گرفته شده، معادلی در زبان لاتین نداشته باشد،برمبنای تلفظ عربیاش آوانگاری شده است.مانند همهء نامها و اسامی خاص مربوط به حوزهء اسلام نظیر علی بن ابی طالب،ابو بکر،حمزة بن عبد المطلب و فاطمه که در متون مقدس غربیان به کار نرفته و اصطلاحتی نظیر جن، مصحف،معتزله،ناموس،حنیف،برزخ و بسمله که تنها در حوزهء اسلام مطرح شده در انتخاب و گزینش مؤلف،بر تخصص و زمینهء تحقیقاتی هریک از مؤلفان تأکید ورزیده و سعی داشتهاند تا تألیف مقالات مهم را به کسی بسپارند که در آن زمینه صاحبنظر بوده دانشگاه پیل(آمریکا)،جرالد هاوتینگ از دانشگاه لندن،فرد لیمهاوس از دانشگاه گرونینگن(هلند)،آنجلیکا نویورت از دانشگاه برلین آلمان. هر یک از مقالات کوتاه یا بلند این دایرة المعارف،نوشتهء یکی از محققان مسلمان یا غیر مسلمان است که در دانشگاههای اروپا،کانادا و آمریکا و نیز برخی از کشورهای اسلامی،به تدریس و تحقیق در زمینهء مطالعات قرآنی اشتغال دارند.از جملهء مؤلفان مسلمان این دایرة المعارف،میتوان به نصر حامد ابو زید(مصری)،محمد علی امیر معزی(ایرانی)،محمد ارکون(الجزایری)،وائل حلاق(فلسطینی)،مستنصر میر(پاکستانی)،عبد العزیر ساشادنیا(تانزانیایی)و محسن ذاکری1(ایرانی)اشاره کرد. همچنین شماری از قرآنپژوهان معروف غربی مانند هربرت برگ،هریبرت بوسه،فردریک دنی،هریبرت آیزنشتاین،ریچارد مارتین،هارولد موتسکی،اندرو ریپین،اری ربین،مایکل سلز و آلفورد ولچ،تألیف بخشی از مقالات دایرة المعارف قرآن را بر عهده داشتهاند.طرح تدوین و انتشار دایرة المعارف قرآن،نخستین بار در 1993 در ملاقات میان خانم مک اولیف و آقای پری بیرمان از مسئوولان انتشارات بریل مطرح شد و بلافاصله پس از تأیید و قبول آن از سوی این انتشارات مهم،چهار تن از محققان قرآنپژوه غربی به نامهای وداد قاضی،کلود ژیلیو،ویلیام گراهام و اندرو ریپین،شورای ویراستاری این دایرة المعارف را تشکیل دادند.اینان با دعوت از معروفترین نویسندگان و محققان قرآنی در دانشگاههای سراسر جهان کوشیدهاند کتابی مرجع در مطالعات قرآنی امروزی فراهم آورند که در این حوزهء تخصصی، جدیدترین اطلاعات و پژوهشها را به خوانندگان و علاقهمندان مباحث قرآنی ارائه کنند. این طرح،مشابه طرح انتشار دایرة المعارف اسلام توسط همین ناشر در لیدن آمریکاست که چهار تن از معروفترین قرآنپژوهان و اسلامشناسان غربی، وی را در این راه یاری دادهاند.این چهار تن عبارتند از:کلود ژیلیو،از دانشگاه اکس-آن-پروانس(فرانسه)،ویلیام گراهام از دانشگاه هاروارد(آمریکا)،وداد قاضی از دانشگاه شیکاگو(آمریکا)،اندروریپین از دانشگاه ویکتوریا(کانادا).البته مونیک برناردز و ولیج من از دانشگاه گرونینگن(هلند)و جان نواس از دانشگاه کاتولیک لیوون،هیئت ویراستاران اصلی را یاری دادند. همچنین هیئت مشاوران ارشد در این دایرة المعارف عبارتند از:نصر حامد ابو زید از دانشگاه لیدن،محمد ارکون از دانشگاه سوربن فرانسه،گرهارد بورینگ از
خلاصه ماشینی:
"اس گلدمن ترجمه و تعلیق،حسن رضایی هفتادر یوسف صدیق و سرگذشت او در دایرة المعارف قرآنی مستشرقان اشاره تعالیم هدایتبخش قرآنکه چون شمعی فروزان،فرازوی انسانهاست،از صدر اسلام تاکنون مورد توجه محققان علوم قرآنی قرار گرفته است.
هر یک از مقالات کوتاه یا بلند این دایرة المعارف،نوشتهء یکی از محققان مسلمان یا غیر مسلمان است که در دانشگاههای اروپا،کانادا و آمریکا و نیز برخی از کشورهای اسلامی،به تدریس و تحقیق در زمینهء مطالعات قرآنی اشتغال دارند.
بر این اساس،مدخلهای این دایرة المعارف بر دو گونهاند:گونهء نخست که اکثریت مقالات را تشکیل میدهند،به معرفی شخصیتهای مهم،مفاهیم،مکانها،ارزشها و حوادث مهمی میپردازند که مستقیما در خود قرآن به آنها اشاره شده است و یا اموری هستند که اهمیت و ارتباط نزدیکی با متن قرآن دارند.
این سوره به ذکر داستان یوسف اختصاص یافته و به تنهایی،مفصلترین زندگینامهء یک شخصیت را در قرآن تشکیل داده است.
به تعبیری،یوسف،الگوی زندگی محمد صلی الله علیه و اله است و بسیاری از تفاسیر9 مضمون و کارکرد اصلی سورهء یوسف را همین موضوع میدانند01.
این سوره در چنین شرایطی نازل شده در نوینی دیگر، از محمد صلی الله علیه و اله حتی جزئیات بیشتری پرسیده میشود که او در پاسخ نام ستارگانی2را که یوسف در رؤیایش دیده بود بازگو میکند3.
مطلب مذکور در تفاسیر دیگر به اشکال زیر نیز تفسیر شده است:«ندای»الهی به یوسف فرمان میدهد که گناه نکند یا نقش بستن آیات قرآنی بر دیوار که بیانگر حذر از گناه بودند2."