چکیده:
غلو و عقاید غلوآمیز یکی از جنبه های مورد توجه در پژوهش تاریخ سه قرن نخست تشیع و پس از آن است که غالبا در پی از بین رفتن این نحله ها، در نحله ای دیگر یا با پذیرش برخی از عقاید آن در جریانی دیگر تداوم یافته است. یکی از این نحله ها، نصیریه است. تا به حال تحقیقات فراوانی درباره فرقه های از بین رفته غلات انجام شده، اما تنها به تازگی در این تحقیقات به اهمیت فرقه نصیریه، به عنوان فرقه ای از جامعه غلات که تا روزگار ما باقی مانده، توجه شده است و محققان با توجه به آثار موجود از این نحله به تحقیق درباره آن پرداخته اند. نوشتار حاضر پژوهشی است در باب نقش و اهمیت عالم بزرگ نصیری، حسین بن حمدان خصیبی و نقش وی در تکوین مذهب نصیریه.
خلاصه ماشینی:
"ابوالفضل محمد بن حسین منتجب العانی در اشاره به این مهاجرت از پنهان نمودن عقاید پسران نمیر در حران سخن گفته و چنین سروده است: فضائل کالنجوم الزهر مشرقة *** تجل عن حصر أوصاف و تعدید هو الخدیجی ذو المجد الأثیل و من *** أضحی به الدین فی عز و تأیید عن هالت، الحسن المیمون طائره *** ینبیک من غیر تنقیص و تزیید عم الخصیبی ذی العلم المتین و من *** شاد التقی و المعالی أی تشیید بحران بالفضل کل راح ذا شرف *** و ذا معین علی الآباد مورود (اسعد احمد علی، فن المنتجب العانی و عرفانه، صص239ـ240) با دگرگونی اوضاع عراق، در پی ورود آل بویه، خصیبی به گمان مهیا شدن شرایط برای فعالیتش در عراق، در 336ق به طرباء بازگشت و با گروهی از نصیریان مقیم آن جا دیدار کرد، اما ظاهرا شرایط آن گونه که وی گمان کرده، برای فعالیتش مساعد نبود و او مجبور به بازگشت به حلب شد و این احتمالا بعد از آن بود که به جرم غلو و رابطه با قرامطه مدتی را در زندان بغداد بسر برد."