چکیده:
بررسی آثار مرفولوژیکی یخبندانهای کواترنر ایران موضوع مورد علاقه بسیاری از محققان بوده که میتوان شروع آن را به ژاک دومرگان(0981)و کارهای جدی بوبک نسبت داد.تحقیقات و بررسیهای هانس بوبک در سال 3391 شروع و در سال 5591 منتشر گردید.محققین ایرانی نیز،بویژه در ده سال گذشته تحقیقات عمیقتری نسبت به تغییر شرایط اقلیمی ایران در دوران چهارم به عمل آورده و طبیعی است که دستآوردهای جدیدی نیز نصیب آنها شده باشد.
بررسی و تحلیل آمار اقلیمی ثبت شده فعلی در ایران از یکسو و وجود نقاط یا محلهایی که نسبت به نواحی مجاور از نظر برودتی تفاوتهای چشمگیری از خود نشان میدهند سبب شد که نظر ژئومرفولوژیستها به این نقاط جلب شود و پراکندگی آنها در ایران مشخص گردد.
بدیهی است با توجه به تخمینهای دما و حرارت محیطی در گذشته میتوان حدس زد که این نقاط در گذشته(در دورههای سرد)نیز نسبت به نقاط مجاور خود ویژگیهای برودتی که بیشتری نشان میدادهاند.این قیاس بدان معنی خواهد بود که امکان حاکمیت سیستمهای ژئومرفیک متفاوت در این اراضی نسبت به نواحی مجاور آنها وجود داشته و لذا چنانچه آثار اینگونه سیستمها از دستبرد حوادث مصون مانده باشد،قابل ردیابی خواهد بود.
نقاطی را که از نظر دمایی نسبت به نواحی مجاور خود دارای برودت بیشتری هستند، اصطلاحا«چالههای برودتی»مینامیم و البته روشن نمودن علت بروز چنین ویژگیهای دمایی وظیفه اقلیمشناسان است.
هدف این مقاله بیشتر تعیین«چالههای برودتی»ایران و بررسی ویژگیهای ژئومرفیک آنها است،به نحوی که بتوان امکان وجود آثار یخساریهای گذشته در این نواحی را بررسی کرد.
نتایج این پژوهش1برای اولین بار وجود آثار یخساری و وجود یک پهنه یخی در دشت نمدان فارس را به اثبات میرساند.
خلاصه ماشینی:
"دو گویای نتایج و شرایطی هستند که در طول زمان بر این سرزمین حاکم بوده است(به
جغرافیایی نمیتوانسته باشد و شرایط ویژهای در بروز این خصیصه برودتی مؤثر بوده است.
بین 5 تا 6 درجه سانتیگراد بوده است1و این بدین معنی است که اگر دمای متوسط
(1)-بوبک دمای متوسط سالانه ایران را 5 تا 6 درجه سانتیگراد کمتر از حد فعلی برآورد کرده است
ولی این رقوم برای پارهای مناطق بسیار بیشتر از رقوم برآوردی بوبک است.
همبستگی فصول سرد و ارتفاع به صورت منطقهای استفاده شده است و البته بین این دو
سانتیگراد است برای مناطقی از ایران منظور داریم که سه تا چهار ماه از سال دمای کمتر
این بدان معنی است که برای مثال اگر تفاوت دمای متوسط سالانه گذشته و کنونی در
شکل-مناطقی از ایران که دمای متوسط صفر درجه سانتیگراد را در سه تا چهار ماه از سال در عصر
این بدان معنی است که اگر دشتی با ارتفاع کم در دوران سرد دارای سیستم فرسایشی فلوویال بوده است،در
میدهد دریاچههایی که ارتفاع عمومی آنها از 0012 متر بیشتر است چنین وضعیتی دارند.
نکته قابل توجه دیگر آن است که دشتهایی که با این ارتفاع در زاگرس مرکزی
سانتیگراد در ارتفاع 0082 متر قرار میگرفته است و بر این اساس میتوان به بازسازی
یخزدگی نباید وجود داشته باشد،ولی نکته مهم در این مقوله خط تعادل آب و یخ است.
سانتیگراد متوسط سالانه از این نقاط ارتفاعی گذشته است.
شکل 7-میزان تفاوت نقطهای دمای متوسط سالانه نسبت به عصر یخبندان دشت و حدود 01 درجه سانتیگراد را در ارتفاعات نشان میدهد1."