چکیده:
سابقه و هدف:برنج یکی از محصولات است که هم اکنون بخش بسیار بزرگی از زمینهای سطح جهان را به خود اختصاص داده است و از زمان کشف آن در 15 هزار سال قبل[روزنامه آفتاب یزد،1382]، تاکنون روی آن،چه در کشورهای مبدأ(چین و هندوستان)و چه در کشورهایی که برنج به آنجا برده شده،تحقیقات بسیاری انجام گرفته است.در ایران نیز تحقیقات زیادی در مورد برنج انجام دادهایم،اما در مورد اثر اقلیم روی این محصول،کمتر مطالعه کردهایم.از مهمترین تحقیقاتی که دربارهی اثر آب و هوا بر محصولات کشاورزی در ایران انجام گرفته است،میتوان از طرح بررسی 15 محصول راهبردی [کوانتا،1357]نام برد که در آن،دربارهی اثر آب و هوا روی برنج هم بررسیهایی انجام گرفته است.از دیگر بررسیها میتوان به«اثر یخبندان بر محصولات کشاورزی استان اصفهان»[خوشحال، 1370]،«اقلیم کشاورزی برنج در حوضهی آبخور هزار»[رویان، عبد العلی:1380]و«اقلیم کشاورزی حوضهی آبخور زایندهرود با تأکید بر کشت برنج»[ستاری،1378]اشاره کرد. مواد و روشها:در این مطالعه از روش اسنادی-میدانی استفاده شده است.بدین صورت که اطلاعات نظری از کتابخانهها،مراکز پژوهشی و سایر منابع فیشبرداری شد.سپس در سال 1381،یک مزرعهی نمونه در منطقه احداث و در آن،برنج رقم چمپای نورآباد کشت شد.آنگاه در این مزرعه،با توجه به شرایط اقلیمی،در هر مرحلهی رشد،نیازهای حرارتی آن به ثبت رسید.سرانجام اطلاعات فراهم شده با استفاده از نرمافزارهای رایانهای،همانند SuFER ، SPSS و EXCEL مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافتهها:از نتایج تجزیه و تحلیل اطلاعات مشخص شد که: 1.مجموع واحدهای حرارتی مورد نیاز برنج رقم چمپای نورآباد در طول دورهی رشد بر حسب درجه-روز برابر 2283 درجه است و این رقم،برای اینکه نیازهای حرارتی خود را تکمیل کند،به 149 روز زمان نیاز دارد. 2.با توجه به محاسبهی نیازهای حرارتی این رقم در منطقه، مدلهایی برای پیشبینی زمان وقوع هر فاز ارائه شد. بحث:برای تولید هر محصول کشاورزی،سه عامل طبیعی را باید در نظر گرفت:اقلیم،آب و خاک.هر کدام از این سه عامل که فراهم نباشد،یا تولید غیر عملی است یا با مشکلات فراوانی روبهرو میشود و میزان عملکرد آن در واحد سطح پایین میآید.اگر آب و خاک موجود باشد،ولی اقلیم مناسب نباشد،کشت محصول تقریبا غیر عملی است. اگر اقلیم مناسب باشد،ولی آب و خاک با محدودیت روبهرو باشد، کشت محصول امکانپذیر است،اما میزان آن در سطح ممکن است کاهش داشته باشد.از طرف دیگر،به طرق متفاوت میتوان آب را تأمین یا خاک را اصلاح کرد،ولی ایجاد اقلیم مساعد به سادگی ممکن نیست. بررسی و مقایسهی این سه عامل در شهرستان ممسنی،مطالب فوق را تأیید میکند.
خلاصه ماشینی:
"(به تصویر صفحه مراجعه شود) بررسی شرایط محیطی برنج رقم چمپای نورآباد و محاسبهی نیازهای حرارتی آن در شهرستان ممسنی جواد خوشحال دستجردی استادیار گروه جغرافیای دانشگاه اصفهان حسین هرمزی دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای طبیعی چکیده سابقه و هدف:برنج یکی از محصولات است که هم اکنون بخش بسیار بزرگی از زمینهای سطح جهان را به خود اختصاص داده است و از زمان کشف آن در 15 هزار سال قبل[روزنامه آفتاب یزد،1382]، تاکنون روی آن،چه در کشورهای مبدأ(چین و هندوستان)و چه در کشورهایی که برنج به آنجا برده شده،تحقیقات بسیاری انجام گرفته است.
مجموع واحدهای حرارتی مورد نیاز برنج رقم چمپای نورآباد در طول دورهی رشد بر حسب درجه-روز برابر 2283 درجه است و این رقم،برای اینکه نیازهای حرارتی خود را تکمیل کند،به 149 روز زمان نیاز دارد.
مراحل فنولوژی برنج چمپا با میزان دمای هر مرحله در ممسنی-1381،مزرعهی نمونه (به تصویر صفحه مراجعه شود) اندازهگیری و دیدهبانی:حسین هرمزی برای براورد مجموع واحدهای حرارتی برنج چمپای رقم نورآباد به دو طریق عمل کردیم:یکی به روش درجه-روز و دیگری به روش مجموع درجهی حرارت مؤثر.
فرمول محاسبات به قرار زیر است: رابطهی(1)(به تصویر صفحه مراجعه شود)-واحدهای حرارتی مورد نیاز جدول 5،میزان واحدهای حرارتی مورد نیاز برنج چمپای رقم نورآباد را بر مبنای صفر و یازده درجهی سلسیوس که از دیدهبانیهای مزرعهی نمونه در مراحل متفاوت رشد به دست آمده است،نشان میدهد.
رابطهی مراحل متفاوت رشد برنج چمپای نورآباد به درجه-روز (به تصویر صفحه مراجعه شود) بحث و نتیجهگیری دمای مطلوب در دورهی رشد در مراحل گوناگون کشت برنج بین 30 تا 32 درجه سلسیوس است و دمای کمتر از 11 درجه و بیشتر از 41 درجهی سلسیوس تولید جوانه را متوقف میسازد[خوشحال،1370]."