چکیده:
خواندن و دریافتن بسیاری از متون ادبی و لذت بردن از آنها در گرو شناحت پدید آورندگان آن آثار نیست و می توان بدون توجه به منظور پدید آورندگان بسیاری از «متون باز»، آنها را خواند و لذت برد. اما از سویی دیگر نیز چه بسا بتوان با واکاوی و بررسی نشانه های درون متن، به چگونگی نگاه و شیوه نگرش پدیدآورندگان آنها دست یافت. شاملو و سپهری دو تن از سخن سرایان نامدار شعر معاصر ایرانند که تا کنون در پیوند با دیدگاههای آنان نوشته های گوناگون پدید آمده است. در این مقاله برای نزدیک شدن به یک داوری شایسته، از میان همه عناصر شعری، تنها به یک پدیده (پرنده) و آن هم تنها به یک گونه آن (کلاغ) توجه شده و این موضوع در تمام اشعار شاملو و سپهری بررسی گردیده است. نتیجه بررسی نشان می دهد که شاملو از همان دریچه مالوف گذشته_شاید به دلیل ضرورت تمثیلی بودن نوشته هایش_ به موضوع مورد نظر این نوشته نگاه می کند، اما سپهری به دنبال عادت زدایی و عادت شکنی است تا از مسیر تماشای خود غبار افشانی کند.
خلاصه ماشینی:
"یا این که شب در اشعار شاملو همیشه نماد ظلم و ستم و استبداد است: -ستم را واگوینده تر از شب آیتی نیست(شاملو،1383: 652) اما سپهری با نگرشی متفاوت، پدیدههای پیرامون خود را نگاه میکند و به دلیل نگاه دیگری که دارد، برخی از نمادهای مشهور معاصر را به هم میریزد؛ مثلا شب را که در شعر معاصر نماد و سمبل استبداد و بیداد و ستم است، زیبا میبیند و میگوید : "و نگوییم که شب چیز بدی است» (سپهری،1380، ص293).
در این دفتر، سپهری برای اولین و آخرین بار موافق با شاملو و با دید سنتی به کلاغ نگریسته و او را همان پرندة شوم و نحسی دانسته است که دیگران پنداشتهاند: -آفتاب است و بیابان چه فراخ نیست در آن نه گیاه و نه درخت غیر آوای غرابان دیگر بسته هر بانگی از این وادی رخت.
و همچنین: -بادی شتاب ناک گذر کرد بر خفتگان خاک، افکند آشیانهی متروک زاغ را از شاخهی برهنهی انجیر پیر باغ … (همان: 557) این شعر که در زندان موقت شهربانی و در سال 1336 سروده شده، به احتمال قوی متأثر از اعدام مبارزان نظامی در سالهای 4-1333 است که شاملو در آن سالها بسیاری از دوستان نزدیک خود را از دست داد.
پاشایی" در شناخت نامة شاملو چنین میگوید: «فضای کافکایی یا "پو"(ئی) خاصی بر این شعر گسترده است: درههای غریبی که در سراسر آنها نه انسانی، یا حتی نه موجود زندهای، حضور ندارد، چنین کلاغی با صفاتی که در شعر دارد، آیا میتواند "پرنده" باشد؟» (مجابی،1381: 287) از نظر آقای پاشایی نیز کلاغ به هیچ عنوان نمیتواند حضور نیما را تداعی کند."