چکیده:
انقلاب مشروطیت یکی از رخدادهای مهم عصر قاجار است که تاثیرات و تحولات خاصی را در جامعه ایران در پی داشت . علی خان گاردی ملقب به ارشد الدوله یکی از چهره های معروف این دوران است که ابتدا از طرفداران این نهضت بود ولی بعد به جرگه مخالفان آن پیوست . در این مقاله به معرفی و بررسی شرح حال و نقش وی در انقلاب مشروطه پرداخته شده است .
خلاصه ماشینی:
"علی خان گاردی ملقب به ارشد الدوله یکی ازچهرههای تاریخی این دوران است که زندگانی خود را درزمان پادشاهی سه تن از شاهان قاجاری یعنی ناصر الدین شاه،مظفر الدین شاه و محمد علی شاه سپری کرد.
بندۀ نگارنده به ملاحظۀ بودن ارشد الدوله وبرادرش که اجزاء امیر بهادر بودند،گفتم:ما سابقا محتاجبودیم به انجمن که به دستیاری یکدیگر مردم را بهحقوق خود بیاگاهانیم ولی امروز بحمد الله دارای مجلسشورای ملی و مملکت و دولت را مشروطه میبینیم،اهالی هم بیدار شدهاند.
اما بعد چون دریافت ارشد الدوله در زمرۀطرفداران محمد علی شاه است،متعجب شده و ترجیح دادبه جای آنکه ارشد الدوله به او کمک کند،شکنجه شودولی تن به چنین کاری ندهد(همان،810-809).
ملکۀ سابق و اندرون همراه او بودند ومستحفظین او مرکب بودند از صدوبیست نفر قزاق ایرانی بهسرکردگی یک صاحبمنصب روس و سه سوار هندی ازسفارت انگلیس و سه قزاق از سفارت روس،تمام این دسته درتحت فرمان کاپیتان خوبیوف ادکان(ادوکان)شاه سابق بودند و بهعلاوه اتباع شخصی محمد علی میرزا اشخاص ذیل موقع رابرای خارج شدن از مملکت غنیمت شمردند.
ارشد الدوله پاسخ داد که محمد علیشاه دو مرتبه سفیر روس را ملاقات کرد ولی او بهشاه گفت که نه هیچکدام از دولتین روس و انگلیسنمیتوانند در این کشمکش داخلی در جهت استردادسلطنت به شما کمک کنند یا پول،قشون و اسلحه دراختیار بگذارند.
مردی که ابتدا برای ارضایجاهطلبیهای او وارد معرکۀ سیاست شد و به ظاهر بهمشروطهخواهان پیوست ولی در باطن از طرفدارانسرسخت محمد علی شاه بود و عاقبت برای بازگرداندنتاجوتخت به او جان خود را فدا کرد."