چکیده:
بدون شک هدف از شرط ضمن عقد آن است که میان شرط و عقد ارتباط برقرار شود.در تعبیر کلی میتوان این ارتباط را به رابطهی اصل و فرع مانند کرد و از تعهدات ناشی از خود قرارداد به عنوان تعهدات اصلی یاد کرد و تعهدات مربوط به شروط ضمن عقد را تعهدات فرعی،جنبی و تبعی دانست.گرچه بسیاری از فقیهان و حقوقدانان در تحلیل ارتباط عقد و شرط به این اندازه بسنده کرده و آثار قرار گرفتن شرط در ضمن عقد را بر پایهی آن توجیه نمودهاند.اما برخی از فقها با دقت بیشتری در نهاد شرط ضمن عقد تأمل کردهاند. مقاله حاضر در تلاش است ضمن طرح دیدگاهها مختلف و بررسی نقاط قوت و ضعف هریک،راه حل قابل قبولی برای تحلیل رابطهی میان شرط و قرارداد ارائه کند.بنظر میرسد که قرارداد مشتمل بر شرط مجموعهای مرکب از شرط و عقد است که با تحلیل اراده طرفین،در اغلب موارد میتوان آن را به یک مطلوب اصلی و یک مطلوب تبعی تجزیه نمود(تعدد مطلوب)به طوری که در حالت عادی،بطلان شرط یا عدم تحقق آن به درستی قرار داد لطمه نخواهد زد.
خلاصه ماشینی:
"در این مقاله دیدگاههای زیر را بررسی خواهیم کرد: 1-دیدگاه تقیید محض 2-دیدگاه تقیید توام با التزام 3-دیدگاه تعلیق توام با التزام 4-دیدگاه تفصیل بین شرط صفت و شرط فعل 5-دیدگاه ظرفیت 6-دیدگاه ترکیب الف)دیدگاه تقیید شهید اول برخلاف فقیهان دیگر در مورد اثر شرط ضمن عقد معتقد است که تنها اثر شرط آن است که در صورت تخلف شرط،مشروط له بتواند عقد را فسخ کند و چنین نیست که مشروط علیه تعهد و تکلیفی نسبت به انجام آن پیدا کند.
این دیدگاه از یک سو در برابر نظریهی شهید اول قرار میگیرد که شرط را صرفا وسیلهی تقیید مفاد عقد میداند و برای مشروط علیه تکلیفی نسبت به انجام آن قائل نیست و از سوی دیگر میتوان آن را در برابر نظریهی ظرفیت دانست که مطابق آن،شرط هیچگونه تعلیق و تقییدی در عقد ایجاد نمیکند،بلکه التزامی است مستقل که جایگاه آن عقد است.
لانا نقول انه تقیید فی الرتبهء الاولی و بالنسبهء الی عالم الانشاء و اللفظ و لکنه فی اللب علی وجه تعدد المطلوب،فان المرکوز فی اذهانهم لیس عدم البیع عند العدم،بل عدم الالتزام به،و الا فلورضی بالمبیع مع فقط الشرط لا یکون من الرضا بامر خارجی،حتی یحتاج الی انشاء معاملهء جدیدهء»،چنانکه ملاحظه میشود محقق یزدی در این پاسخ،«مقام انشاء»را از«قصد لبی و واقعی طرفین»جدا کرده و حق خیار فسخ را،در صورت تخلف شرط صفت، به خواستهی واقعی طرفین عقد و تفسیری که از قصد مشترک ایشان میشود،نسبت داده است."