چکیده:
با بررسی لغوی واژگان اسوه و امام، مفاهیم قصد، توجه، پیشوایی، راهنما، شاخص و... به دست میآید. مفهوم امامت در دیدگاه کلامی
آن «ریاست عامه در امور دین و دنیا بر همه مکلفین بر سبیل جانشینی پیامبر" تعریف شده است و در فرهنگ شیعی، امام همه مقامات پیامبر صلیاللهعلیهوآله
به جز مقام نبوت را با ویژگیهای: عصمت، علم خدادادی و انتصاب الاهی دارد.انسانها به دلایل مختلف؛ به مقتضای فطرت خویش الگوطلب و الگو پذیرند و در قرآن نیز به نقش الگوپذیری در تربیت تأکید شده است. از
بررسی واژه قرآنی اسوه ـ که سه بار با صفت حسنه ذکر شده است ـ اسوه بودن پیامبر صلیاللهعلیهوآله در تمام شئون هدایتی مشخص میشود.ضرورت اسوه بودن امام معصوم علیهالسلام برای هدایت بشر با توجه به ویژگیهای امام با دلایلی تبیین و با استناد به روایات و متون ادعیه و زیارات،
الفاظ متفاوت و شکلهای متفاوت اسوه بودن امامان معصوم علیهمالسلام توضیح داده شده است.
خلاصه ماشینی:
"(6: ج 12، ص 28) برای واژه «امام» معانی زیادی ذکر شده است؛ از جمله: کسی که به او اقتدا میشود و در کارها جلودار است، پیشوا، جلو، معلم، ریسمانی که بناها به هنگام بنای ساختمان از آن برای نظم کار استفاده میکنند، مثال، جاده، راه، راهنما و قسمت پیش رو و مانند آن (35: ج 8، ص 429؛ 13: ج 5، ص 1865؛ 6: ج 12، ص 24ـ 26 و 34؛ 19: ج 8، ص 193؛ 31: ج 1، ص 105) به نظر میرسد که ریشه تمام این معانی، همان قصد کردن توأم با توجه خاص است.
امام در فرهنگ شیعه، شخصی است که از طرف خدا تعیین میشود تا همه مقامات پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم غیر از مقام نبوت، یعنی تلقی و ابلاغ وحی (وحی نبوت و نه الهام و تحدیث که موضوعا منتفی است) به او منتقل شود (23: ص 61)؛ یعنی مقام تفصیل و تبیین وحی و مقام حکومت؛ یعنی ریاست بر امور دنیایی مردم و اداره امور جامعه اسلامی، که این مقام اخیر، خود بخشهای مختلفی از قبیل امور قضایی، نظامی، سیاسی، اقتصادی و غیره را شامل میشود.
(16: ص 513؛ 42: ص 328ـ 330) از این رو، مسئله عصمت امام و عالمبودن او به غیب (علم خدادادی)، لازمه این مطلب است که مقامات رسول خدا صلیاللهعلیهوآلهوسلم را، از طرف خداوند متعال، برای امام ثابت بدانیم؛ مقاماتی همچون: ریاست ایشان در امور دینی (مثل تبیین احکام الاهی) و حجیت سخن آن حضرت در بیان مراد از مضامین وحی و همچنین ریاست و ولایت ایشان بر جامعه اسلامی در امور اجتماعی دنیوی."