چکیده:
خلقت روح قبل از بدن،یا همراه با حدوث بدن،از مباحثی است که با توجه به روایات خلقت،مورد توجه دانشمندان شیعه قرار گرفته است.در این بخش از سلسله مقالات،آراء و نظرات اندیشمندان قرن 14 و 15 به ترتیب تاریخ،از سید اسماعیل طبرسی نوری تا محمد آصف محسنی با استناد به روایات خلقت،نقل و به اجمال،بررسی شده است.بر این اساس،گروهی به خلقت روح با حدوث بدن،معتقد بوده و روایات تقدم خلقت را تأویل و توجیه کردهاند و گروهی به ظواهر این احادیث استناد کرده،تقدم خلقت روح بر بدن را امری عقلی و نقلی برشمردهاند.
خلاصه ماشینی:
"1. سید اسماعیل طبرسی نوری ایشان مینویسد: آنچه مستفاد از ظواهر شرع،از اخبار و آیات و بنای علمای متشرعه است،آن است که نفوس ناطقهء انسانیه تقدم دارد در خلقت،مر ابدان و اجسام عنصریه را و خلقت هر دو حادث است به حدوث زمانی.
این کلمات ایشان دلالت دارد بر اینکه قول به جسمانیة الحدوث بودن روح با ظواهر احادیث دینی-که در باب عالم ذر و تقدم ارواح بر ابدان وارد شده-تنافی دارد و در مقابل آن است؛اگرچه ظواهر برخی از آیات و اخبار هم با آن تطبیق کند.
9. استاد شیخ علی نمازی(5041 هـ ق) ایشان بعد از نقل برخی روایات در خلقت ارواح قبل از ابدان،مینویسد: یظهر من هذه الروایات تقدم خلق الأرواح علی الأجساد بألفی عام.
استاد میرزا جواد آقا تهرانی(8631 هـ ش) ایشان بعد از ذکر ادلهء قائلین به جسمانی الحدوث و روحانی البقاء بودن نفس و رد آنها مینویسد: و الحاصل أنه لیس دلیل عقلی صحیح علی امتناع حدوث الأرواح قبل الأبدان أبدا.
آیت الله گلپایگانی(معاصر) ایشان در مقالهای که در داوری میان مرحوم شیخ صدوق و شیخ مفید نوشته است،در باب اشکالات مرحوم مفید به صدوق،مینویسد: خلقت ارواح قبل از اجساد،در احادیث،بسیار تصریح شده است و صدوق چون راهی برای رد این اخبار نداشته است،به آن اظهار عقیده کرده است و این عقیده با تناسخ ارتباط ندارد؛زیرا تناسخ عبارت از تعلق روح به اجسام عنصری متعدد در این دنیاست که بعد از فناء هر جسمی،به جسم دیگر تعلق گیرد و حقیقت واحده در صورتهای کثیره ظاهر شود و در هر دوری پاداش یا کیفر دور قبل را ببیند؛ در حالی که خلقت ارواح قبل از اجسام،تعلق آنها منحصر به یک جسم عنصری میباشد که جسما و روحا غیر از ارواح و اجسام دیگر است."