چکیده:
انسانها از آغاز زندگی به طور فطری با خدا آشنا بوده و راجع به او سخنان زیادی گفتهاند، اما در این میان نگرش عارفان به خدا رنگ
و بویی دیگر داشته است و از زیبایی و دلپذیری خاصی برخوردار بوده است، به گونهای که مخاطبان آنها به سرعت و به محض آشنایی با
نگرششان جذب خدا میشدند. در میان سنتهای بزرگ الهی دو سنت مسیحیت و اسلام عارفان زیادی به جهان انسانیت عرضه کردهاند.
از مهمترین آنها میتوان به مولوی و ترزا آویلایی اشاره کرد. هر یک از این دو عارف راجع به خدا سخنان نغزی گفتهاند و نظرات جالب
توجهی ابراز کردهاند؛ اولا هر دو آنها وجود خدا را مفروض گرفته، ثانیا او را موجودی قابل شناخت دانسته؛ و ثالثا او را موجودی
متشخص در نظر گرفتهاند به گونهای که در هر زمان و مکانی میتوان با او رابطه برقرار کرد و از او مدد جست. البته گاه میان نظرات این دو
عارف در موضوع خدا تفاوتهایی نیز دیده میشود که از آن جمله به نگرش اینها درباره توحید عقلانی میتوان اشاره کرد که مقاله
حاضر همه این موارد را مورد بررسی قرار میدهد.
خلاصه ماشینی:
"ترزا در سنت کلیسا زده مسیحیت به ناچار سهگانگی خدا را تاب آورده و از آن عدول نکرده و به رغم آن که هیچ عارف چندگانهپرست نمیتوان یافت، وی به ناچار و با عبرت گرفتن از توحیدیان مسیحی از قبیل میخائیل سروتوس، آریوس و نسطوریوس به این نتیجه رسیده است که رضایت کلیسارا جلب کند و هرگز با آنان در نیفتد که پیشتر از او تجربه خوبی به دست نیامده است؛ اما او با زیرکی تمام از توحید سخن گفته و ورای تثلیث خدای یگانهای را هم جست و جو کرده است.
اما آثار ترزا مملو است از موضوعات و مطالب و مباحثی که به شناخت غیرمستقیم خدا مرتبط است که موارد زیر را از جمله آنها میتوان برشمرد: 1) این که او را با واژه «تو» خطاب میکند نشان دهنده آن است که خدای مورد نظر او شناختنی و شناخته شده است.
تو مگو ما را بدآن شه بار نیست با کریمان کارها دشوار نیست39 مضاف بر این که مولوی در آثارش بر هماهنگی دو دسته صفات و عشق عارف به هر دوی آنها نیز اشاره کرده و قهر الهی را همانند لطف خدا مورد توجه قرار داده، ادعای آن را دارد که عاشق هر دو دسته صفات خداوند است.
Teresa of Avila, "Life", The Complete Works, Vol. I, Tr. Allison Peers, London and New York, Sheed and Ward, 1957.
Teresa of Avila, "Poems", The Complete Works, Vol. I, Tr. Allison Peers, London, New York, Sheed and Ward, 1957."