چکیده:
ادیبان بسیاری از ایران به هند مهاجرت کردند تا تاریخ ادبیات فارسی در هند را هرچه بیشتر رونق بخشند. اینکه از چه زمانی
مهاجرت ادیبان، دانشمندان و هنرمندان ایرانی به هند آغاز شد؟ پرسشی است که کنجکاوی محققین بسیاری را برانگیخته است. اکثر این
محققین آغاز مهاجرت را به دوران قبل از صفویه منسوب میدانند. در این میان بسیاری از ادیبان ناشناخته مانده یا ارزش کار آنان مورد
بیمهری قرار گرفته است.میرزا عبدالعطوف محمدتقی کمالالدین متخلص به سنجر تهرانی از جمله ادیبان ایرانی است که پس از مهاجرت به هند نقش بسیاری
در تاریخ ادبیات فارسی در هند داشته است. این مقاله میکوشد تا با ارایه شرح مجملی از زندگانی و آثار ادبی وی در زمینه ادبیات
فارسی در هند از او تقدیر به عمل آورد.
خلاصه ماشینی:
همین طور تذکره مزبور با تقریظ سنجر نیز مزین است که وقتی وی (سنجر) به بهوپال آمد، در سال 1297 ق، این اثر زیر چاپ بود.
محمد مقتدی خان شروانی ـ که دیوان اشعار نواب مزمل الله خان درج لولوی فصاحت، به اهتمام وی مدون شده است ـ درباره زندگانی سنجر مینویسد: سنجر خواهری داشت که نام اصلی وی رخشنده خانم بود.
سنجر بعد از ملاحظه «حکایت عکرمه»، منظومهای فارسی از نواب امداد امام اثر، گفته بود که چنین بر میآید این منظومه از نتایج افکار یکی از شاعران بزرگ ایران است؛ ایرانیان بر شعر نواب رشک میبرند.
این اثر با تقریظ آقای سیدعلی شوشتری و تاریخ تألیف میرزا ضیغم مازندرانی (به 4 + 48 صفحه) در مطبع سرکار عالی حیدرآباد دکن در سال 1296 ق / 1878 م به چاپ رسیده است.
4. نیرنگ سخن: ترتیب و تدوین مولوی محمد اسحاق مرعشی ـ مدرس اول فارسی، در مدرسةالعلوم، علیگره ـ این مجموعه مشتمل بر کلام سنجر و عرشی، دارای 28 صفحه، از مطبع انصاری دهلی منتشر شده است.
در این اثر، سنجر هم به اصلاح قصیدهای از تاج فرخی دیوان اشعار فارسی نواب کلب علی خان، والی ریاست رامپور، پرداخته است هم آن قصیده را نقد کرده است.
قصیده الفیه دیگر در مدح سرسید احمد، دارای 105 بیت، از مطبع مفیدعام، آگره جداگانه هم چاپ شده و هم در مجموعه دل دانشوران سخن (از صفحه 119 تا 126) موجود است.
او در این زمینه با اشعار قصیده سرایان معروف فارسی زبان، قصاید خود تضمین کرده است.
خاقانی در این ردیف دشوار در چیستان شمشیر 21 بیت گفته ولی قصیده سنجر مشتمل بر 72 اشعار است.